Διδακτικές Προτάσεις
“ΤΟ ΔΥΝΑΜΟΜΕΤΡΟ ΤΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΟΣ” Βήματα Επιτυχίας στην Παραγωγή Λόγου
Ιούν
ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ – ΘΕΜΑ Δ’ Πανελλαδικές 2025
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ & ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ’ ΓΕΛ
“ΤΟ ΔΥΝΑΜΟΜΕΤΡΟ ΤΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΟΣ”
Η έννοια του επιχειρηματολογείν (12 μονάδες)
Η Παραγωγή Λόγου σε όλες τις τάξεις του Λυκείου και κυρίως στις Πανελλαδικές Εξετάσεις εντάσσεται μέσα στο πλαίσιο της πειθούς. Με λίγα λόγια, τα κείμενα που ζητώνται από τους μαθητές και τις μαθήτριες είναι κείμενα στα οποία καλούνται:
- να αποδείξουν την ύπαρξη κάποιων καταστάσεων (κείμενα περιγραφικά ενός φαινομένου)
- να καταγράψουν ολοκληρωμένα τις αιτιώδεις σχέσεις που συνθέτουν ένα φαινόμενο (κείμενο επιχειρηματολογίας)
- να τεκμηριώσουν θέσεις ή επιλογές τους (κείμενο επιχειρηματολογίας).
Σε κάθε περίπτωση το Δυναμόμετρο του Επιχειρήματος αποτελεί βασικό κριτήριο αποτίμησης της πειστικότητας του κειμένου μας.
Η εφαρμογή του Δυναμόμετρου του Επιχειρήματος στο θέμα Δ των φετινών Πανελλαδικών Εξετάσεων
ΘΕΜΑ ΔΔ.1. Τα Κείμενα 1 και 2 αναφέρονται στη δημιουργικότητα και τη σημασία της. Αξιοποιώντας δημιουργικά το περιεχόμενό τους, σε ένα άρθρο 350-400 λέξεων που θα αναρτήσετε στο προσωπικό σας ιστολόγιο, να αναφέρετε: α) τους λόγους για τους οποίους το σύγχρονο σχολείο οφείλει να καλλιεργεί τη δημιουργικότητα των μαθητών/ μαθητριών και β) τους τρόπους με τους οποίους εσείς επιλέγετε στην προσωπική σας ζωή να εκφράσετε τη δημιουργικότητά σας. |
Φέτος, τα ζητούμενα της Παραγωγής Λόγου καλούσαν τους μαθητές:
Α) στο Α ζητούμενο να αποδείξουν ότι το σύγχρονο σχολείο οφείλει να καλλιεργεί τη δημιουργικότητα των μαθητών/μαθητριών (δηλαδή να αναλύσουν τις αιτιώδεις σχέσεις που συνδέουν τον θεσμό του σχολείου με την αναγκαιότητα καλλιέργειας της μαθητικής δημιουργικότητας)
- Μπορεί κάποιος να δώσει βαρύτητα στο «γιατί (πρέπει) το σχολείο» και άρα να ερευνήσει την αναγκαιότητα καλλιέργειας της δημιουργικότητας μέσα από το σχολείο, π.χ. γιατί με τον τρόπο αυτό καλλιεργείται ευχάριστο κλίμα μάθησης. Τα κείμενα αναφοράς παρέχουν πλήθος πληροφοριών, που θα μπορούσαν να αποτελέσουν τη βάση για ένα ολοκληρωμένο επιχείρημα:
Απόσπασμα κειμένου |
Απόδειξη στο δυναμόμετρο |
| «Η δυναμική σχέση της εκπαίδευσης μέσω των τεχνών με τη δημιουργικότητα έχει επιβεβαιωθεί ερευνητικά. Η συμμετοχή των παιδιών σε καλλιτεχνικές δράσεις ενισχύει την καλλιέργεια της αποκλίνουσας σκέψης τους» (Κείμενο 1) |
(1η στήριξη) Αναμφίβολα το σχολείο είναι ο χώρος όπου μπορεί να μάθει το παιδί να σκέφτεται «έξω από το κουτί», να ακουμπά άλλες οπτικές της σκέψης και της έκφρασης. (2η στήριξη) (Πώς αποδεικνύεται αυτό;) Αυτό μπορεί εύκολα να εφαρμοστεί μέσω των ομίλων που ήδη φιλοξενούν εκδοχές της τέχνης, όπως η ζωγραφική, η φιλαναγνωσία, το θέατρο. (3η στήριξη) (Πώς αυτό συνδέεται με αυτό που θέλω να αποδείξω;) Στο πλαίσιο αυτό, οι μαθητές και οι μαθήτριες ανακαλύπτουν δεξιότητες που έχουν, τις αναπτύσσουν δημιουργικά, τις εμπλουτίζουν ομαδικά κι αποκτούν αυτοπεποίθηση κι αισιοδοξία. Ως εκ τούτου, το σχολείο αποτελεί τον καταλληλότερο θεσμό για την ανάπτυξη της δημιουργικότητας.
|
| «Σε ένα πολύτεχνο εργαστήρι, το παιχνίδι με τις μορφές εξασφαλίζει μοναδικές πολυαισθητηριακές εμπειρίες μάθησης και ζωής …πειραματίζεται …να εκφράσει συναισθήματα, αγωνίες και σκέψεις. …να καθρεφτιστεί στο δημιούργημά του, να νιώσει την ιδιαιτερότητα και τη μοναδικότητα του προσώπου του (Κείμενο 1) | (1η στήριξη) Το σχολείο αποτελεί τον θεσμό εκείνο που οφείλει να καλλιεργήσει τη δημιουργικότητα, εντάσσοντας το παιχνίδι στη μαθησιακή διαδικασία.
(2η στήριξη) (Πώς αποδεικνύεται αυτό;) Ήδη τα προγράμματα σπουδών έχουν εντάξει τα ψηφιακά μέσα στη διδασκαλία, τα οποία προσφέρουν με τον παιγνιώδη χαρακτήρα τους τη δυνατότητα στους μαθητές και τις μαθήτριες να έρθουν αντιμέτωποι με εμπειρίες στις οποίες συμμετέχουν όλες τους οι αισθήσεις και έτσι να αυξηθεί το ενδιαφέρον τους για τη μάθηση. (3η στήριξη) (Πώς αλλιώς αποδεικνύεται αυτό;) Αλλά και γενικότερα οι μέθοδοι διδασκαλίας έχουν απομακρυνθεί από το παλιό δασκαλοκεντρικό μοντέλο, έχουν φέρει τον μαθητή στο επίκεντρο των δράσεων και μπορούν να παρέχουν στο παιδί την ευκαιρία να πειραματιστεί, να δοκιμάσει τα γνωστικά του όρια και τις ικανότητές του και να νοιώσει μοναδικό. Κατά συνέπεια, το σχολείο συνιστά εκείνον τον θεσμό που έχει την υποδομή και οφείλει να την ενεργοποιεί καθημερινά, προκειμένου να αντλήσει το δημιουργικό στοιχείο από τους μαθητές.
|
| «Η ανθρώπινη ευφυία και δημιουργικότητα βασίζονται στη συνδυαστική σκέψη ή στην ικανότητα σχηματισμού εντελώς νέων σκέψεων, συνδυάζοντάς τες με υπάρχουσες (γνωστές) έννοιες και ιδέες. (Κείμενο 2) | (1η στήριξη) Αναντίρρητα, το σχολείο οφείλει να μεριμνήσει για την ανάπτυξη της δημιουργικότητας των μαθητών και των μαθητριών, στο πλαίσιο που συνιστά τον βασικό χώρο καλλιέργειας της συνδυαστικής σκέψης τους.
(2η στήριξη) (Πώς αποδεικνύεται αυτό;) Μέσα από μαθήματα υπολογιστικής φύσης ή βαθύ στοχασμού, όπως τα Μαθηματικά και η Φιλοσοφία, οι μαθητές καθημερινά καλούνται να εμβαθύνουν στις γνώσεις τους, να τις συνθέσουν και να οδηγηθούν σε νέα συμπεράσματα, ανακαλύπτοντας νέες εκδοχές της αλήθειας. (3η στήριξη) (Πώς αλλιώς αποδεικνύεται αυτό;) Περιπτώσεις επίλυσης προβλημάτων, μελέτες περίπτωσης, ομαδικές δράσεις, αποτελούν λίγες μόνο από τις πολλές μορφές που μπορεί να λάβει η δημιουργικότητα και να οδηγήσει στην απόκτηση δεξιοτήτων της ενήλικης ζωής και στην προετοιμασία υπεύθυνων και ικανών πολιτών, που τόσο έχει ανάγκη η α-πολιτική κοινωνία μας. |
- Μπορεί κάποιος να δώσει βαρύτητα στο «Γιατί;» και στο «σύγχρονο», με αποτέλεσμα να αναζητήσει αιτίες που προέρχονται από τη σύγχρονη κοινωνική πραγματικότητα ‒έξω από το σχολείο‒, και καθιστούν την καλλιέργεια της δημιουργικότητας από το σχολείο επιτακτική, π.χ. η επέλαση της τεχνητής νοημοσύνης και η απειλή της ικανότητας των ανθρώπων να δημιουργούν και να φαντάζονται, η μαζοποίηση και η απόλυτη ομοιομορφία, κ.λπ.
Απόσπασμα κειμένου |
Απόδειξη στο δυναμόμετρο |
| «Η δημιουργικότητα νοείται ως μια διαδικασία, η οποία οδηγεί σε κάποια μορφή δημιουργικής παραγωγής και χαρακτηρίζεται από πρωτοτυπία και αποτελεσματικότητα, ενώ μπορεί να συνδυάζει ιδέες ή υλικά με νέους τρόπους» (Κείμενο 1) | (1η στήριξη) Σήμερα τα περισσότερα προϊόντα που παράγονται αλλά και τα έργα τέχνης που δημιουργούνται προκύπτουν από έναν ομοιόμορφο κι αυτοματοποιημένο τρόπο παραγωγής ή σκέψης, από τον οποίο απουσιάζει η πρωτοτυπία.
(2η στήριξη) (Πώς αυτό συνδέεται με αυτό που θέλω να αποδείξω;) Αυτό έχει ως αποτέλεσμα το άτομο να χάνει την ατομικότητά του, την κριτική του ματιά και να μαζοποιείται σε κάθε πτυχή του βίου του, από τον τρόπο που ντύνεται μέχρι τον τρόπο με τον οποίο επιλέγει να διαχειριστεί τον ελεύθερο χρόνο του. (3η στήριξη) (Πώς αυτό συνδέεται με αυτό που θέλω να αποδείξω;) Η καλλιέργεια, λοιπόν, της δημιουργικής σκέψης από το σχολείο καλείται να αποσοβήσει τον κίνδυνο του αλόγιστου κομφορμισμού και, συνεπώς, της χειραγώγησης.
|
| «Η αξία της δημιουργικότητας είναι… οικονομικά αδιαμφισβήτητη, εξ ου και η ένταξή της στους γενικούς εκπαιδευτικούς στόχους παγκοσμίως» (Κείμενο 1) | (1η στήριξη) Σήμερα η κοινωνία διέρχεται περίοδο οικονομικής κρίσης, που κατά ένα μεγάλο ποσοστό οφείλεται στην απουσία δημιουργικότητας των ατόμων.
(2η στήριξη) (Πώς αποδεικνύεται αυτό;) Πιο συγκεκριμένα, άνθρωποι που έχουν καταρτιστεί σε ένα αντικείμενο αδυνατούν να εκσυγχρονίσουν δημιουργικά τις γνώσεις και τις μεθόδους τους, με αποτέλεσμα να παραμένουν στάσιμοι και, στη χειρότερη περίπτωση, να απειλούνται από ανεργία. (3η στήριξη) (Πώς αυτό συνδέεται με αυτό που θέλω να αποδείξω;) Η δημιουργική σκέψη, λοιπόν, αποτελεί μια αναγκαιότητα για την οποία πρέπει να μεριμνήσει το σχολείο, διαμορφώνοντας προσωπικότητες φιλομαθείς, που θα μπορούν να ελίσσονται ανάλογα με τα οικονομικοινωνικά δεδομένα και να συνεχίσουν να είναι δημιουργικές.
|
| «Η δημιουργικότητα των ανθρώπων δεν έχει όρια, μας πήγε στο φεγγάρι και μας επέτρεψε να θεραπεύσουμε θανατηφόρες νόσους» (Κείμενο 2) | (1η στήριξη) Μέχρι σήμερα ο άνθρωπος σημείωσε απίστευτα βήματα εξέλιξης και προόδου σε κάθε επίπεδο, επειδή αξιοποίησε τη δημιουργικότητά του.
(2η στήριξη) (Πώς αποδεικνύεται αυτό;) Ανέπτυξε τεχνητή νοημοσύνη, αύξησε το προσδόκιμο της ανθρώπινης ζωής, διευκόλυνε την καθημερινότητα και δεν γνωρίζουμε πού ακόμη μπορεί να φτάσει δεδομένου ότι είναι απεριόριστη. (3η στήριξη) (Πώς αυτό συνδέεται με αυτό που θέλω να αποδείξω;) Ωστόσο, το γεγονός ότι είναι απεριόριστη δεν σημαίνει ότι ενεργοποιείται αυτόματα. Για αυτό καλείται το σχολείο να δημιουργήσει εκείνες τις προϋποθέσεις με τις οποίες θα καλλιεργείται η δημιουργική σκέψη των μαθητών και θα διασφαλιστούν και τα μελλοντικά βήματα προόδου.
|
| «…η φτώχεια, το ανθυγιεινό περιβάλλον διαβίωσης, το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο των γονιών… είναι γνωστοί παράγοντες που επιδρούν στη γνωστική ανάπτυξη των παιδιών» (Κείμενο 2) | (1η στήριξη) Σήμερα η οικονομική ανέχεια και η πνευματική αποδυνάμωση υπονομεύουν τη δημιουργικότητα των ανθρώπων και το σχολείο συνιστά τον δημοκρατικό εκείνον θεσμό που καλείται να αναλάβει δράση.
(2η στήριξη) (Τι γίνεται όταν δεν υπάρχει/δεν συμβαίνει αυτό;) Είναι γνωστό ότι άνθρωποι με οικονομική επιφάνεια και μόρφωση είναι περισσότερο πιθανόν να ανακαλύψουν τις δημιουργικές τους ικανότητες, στο πλαίσιο που έχουν περισσότερες ευκαιρίες και πιο πολλά ερεθίσματα. (3η στήριξη) (Πώς αυτό συνδέεται με αυτό που θέλω να αποδείξω;) Για να αντλήσουμε, λοιπόν, δημιουργικές ιδέες από ολοένα και περισσότερους ανθρώπους θα πρέπει το σχολείο να εφαρμόσει στην πράξη την ισότητα, να υπερφαλαγγίσει όλα εκείνα τα εμπόδια που στερούν από τους μαθητές και τις μαθήτριες των χαμηλότερων οικονομικά τάξεων τη δυνατότητα να εκφράσουν τη δημιουργικότητά τους.
|
Β) στο Β ζητούμενο να τεκμηριώσουν ότι οι προσωπικές τους επιλογές είναι δημιουργικές.
| ΠΡΟΣΟΧΗ: Για τους περισσότερους μαθητές και για τις περισσότερες μαθήτριες το β΄ ζητούμενο δεν θεωρήθηκε πράξη απόδειξης παρά απλή παράθεση δυο ή τριών επιλογών. Έτσι, η παραγωγή λόγου αναλώθηκε σε καταγραφή/λίστα των επιλογών τους, χωρίς καμιά σχεδόν αναφορά του λόγου για τον οποίο η επιλογή αυτή είναι δημιουργική. Αυτό έχει, φυσικά, ως συνέπεια, την ολοσχερή αποδυνάμωση της επιχειρηματολογίας.
Αντιθέτως, η εκάστοτε επιλογή από τον μαθητή και την μαθήτρια πρέπει να συνδεθεί με τη δημιουργικότητα, για να μπορέσει το κείμενο να αποκτήσει αποδεικτικότητα. Το ερώτημα ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ: με ποιον τρόπο εκφράζετε τη δημιουργικότητά σας; ΑΛΛΑ: με ποιον τρόπο εκφράζετε τη δημιουργικότητά σας και γιατί ο τρόπος που επιλέξατε θεωρείτε ότι είναι δημιουργικός; |
(Επιλογή μαθητή) Εκφράζω τη δημιουργικότητά μου μέσω: |
Απόδειξη στο δυναμόμετρο |
| Του χορού | (1η στήριξη) Προσωπικά, επιλέγω να εκφράσω τη δημιουργικότητά μου μέσα από τον χορό.
(2η στήριξη) (Γιατί συμβαίνει αυτό;) Ο χορός αποτελεί μία μοναδική ευκαιρία για να αφήνω το σώμα μου ελεύθερο να πάλλεται με βάση τη μουσική, να παρασύρεται σε κινήσεις που ανακαλύπτω εκείνη τη στιγμή, να προσπαθώ να προσαρμόσω την κίνηση με τον ρυθμό και με το ύφος του τραγουδιού, προσθέτοντας κάθε φορά και νέα στοιχεία. (3η στήριξη) (Γιατί συμβαίνει αυτό;) Ταυτόχρονα, μέσω του χορού δίνω τη δική μου σωματική ερμηνεία κάθε φορά στο μουσικό κομμάτι που επιλέγω και νοιώθω το αίσθημα της συνδημιουργίας με τον δημιουργό της μουσικής. Κάθε χορευτική μου έκφραση αποτελεί και ένα καινούργιο γέννημα της φαντασίας μου.
|
| Της σύνθεσης μουσικής | (1η στήριξη) Για μένα η σύνθεση μουσικής αποτελεί τον βασικό τρόπο με τον οποίο εκφράζω τη δημιουργικότητά μου κι εκτονώνομαι πνευματικά.
(2η στήριξη) (Γιατί συμβαίνει αυτό;) Γιατί συνθέτοντας μουσική μπαίνω στη διαδικασία της επιλογής ήχων, ρυθμών και μελωδίας και των μεταξύ τους συνδυασμών. Πειραματίζομαι συνεχώς μέχρι το αποτέλεσμα να είναι αυτό που θεωρώ ότι θα ικανοποιήσει τόσο εμένα όσο και ανθρώπους που θα το ακούσουν. (3η στήριξη) (Γιατί συμβαίνει αυτό;) Άλλωστε, κάθε μουσικό κομμάτι είναι ένα νέο δημιούργημα, ένα δικό μου έργο, το οποίο εκφράζει τις σκέψεις μου κι ακούγοντάς το στη συνέχεια μπορώ να γνωρίζω καλύτερα τον εαυτό μου και να έρθω σε επαφή με νέες, ανεξερεύνητες πτυχές μου. |
| Της μαγειρικής | (1η στήριξη) Για μένα η δημιουργικότητα ταυτίζεται με την τέχνη της μαγειρικής.
(2η στήριξη) (Γιατί συμβαίνει αυτό;) Μέσα από αυτήν εξαντλώ τα όρια των συνδυασμών και της φαντασίας μου. Δοκιμάζω νέες συνταγές και τις εμπλουτίζω με καινούργια υλικά που υποθέτω ότι θα δώσουν μια νέα πινελιά στο τελικό παρασκεύασμα. (3η στήριξη) (Πώς αυτό συνδέεται με αυτό που θέλω να αποδείξω;) Η μαγειρική είναι η «επιστήμη» που δεν σε περιορίζει σε συγκεκριμένα όρια. Βασίζεται σε κάποιες γενικές αρχές αλλά ταυτόχρονα σου δίνει τη δυνατότητα να αφήσεις πάνω της και πάνω σε όλους όσοι θα απολαύσουν τα δημιουργήματά σου τη δική σου δημιουργική σφραγίδα. |
| Της συγγραφής | (1η στήριξη) Προσωπικά, επειδή η σχολική ζωή δεν αφήνει περιθώρια για δημιουργική έκφραση, τον ελεύθερο χρόνο μου επιχειρώ να δοκιμάσω τη δημιουργικότητά μου συγγράφοντας ποίηση.
(2η στήριξη) (Πώς συμβαίνει αυτό;) Στην καθημερινότητά μου προσπαθώ να εμπνέομαι από τις γύρω μου παραστάσεις και από όσα με προβληματίζουν και έτσι καταλήγω στο βασικό θέμα του ποιήματός μου. (3η στήριξη) (Πώς αυτό συνδέεται με αυτό που θέλω να αποδείξω;) Αναζητώντας τις πιο εύστοχες λέξεις κι επιχειρώντας σπάνιους συνδυασμούς, πετυχαίνω ο λόγος μου να ντύσει με όμορφο κι αποτελεσματικό τρόπο τα νοήματα. Σβήνοντας και γράφοντας συνεχώς, δοκιμάζοντας κι απορρίπτοντας, προσπαθώ να κρατήσω έναν εσωτερικό ρυθμό, καλλιεργώντας ταυτόχρονα τα όρια της γλώσσας και της φαντασίας μου κι, επομένως, της δημιουργικότητάς μου. |
Συμπερασματικά:
- Κάθε Παραγωγή Λόγου συνιστά μία διαδικασία απόδειξης.
- Επιλέξετε εκείνα τα επιχειρήματα τα οποία σας είναι πιο ευαπόδεικτα.
- Τεστάρετε την αποδεικτικότητα του λόγου σας στο Δυναμόμετρο του επιχειρήματος.
- Το τελικό σας κείμενο δεν πρέπει να έχει τίποτα περιττό αλλά και να μην υστερεί σε τίποτα.
