Κριτήρια ΓΕΛ
“ΡΗΤΟΡΙΚΗ ΜΙΣΟΥΣ” Κριτήριο Αξιολόγησης με Απαντήσεις
Μάι
Κείμενο 1
Ρητορική Μίσους: Γιατί οι λέξεις έχουν σημασία
Τι είναι ο λόγος μίσους;
Ο λόγος μίσους έχει να κάνει με τον δημόσιο λόγο που παρακινεί το κοινό να αναπτύξει μια στάση διάκρισης, μίσους ή ακόμα και βίας κατά των μελών μιας συγκεκριμένης ομάδας εξαιτίας κάποιου χαρακτηριστικού τους γνωρίσματος που τα ενσωματώνει σε αυτήν. Τα περισσότερα κράτη του κόσμου στην προσπάθεια να καταπολεμήσουν τον ρατσισμό και τις εθνοτικές διακρίσεις έχουν συνταχθεί με το Διεθνές Σύμφωνο για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα του ΟΗΕ, θεσπίζοντας νόμους που ποινικοποιούν τον λόγο μίσους (hate speech). Αναλυτικότερα, ως ρητορική μίσους ορίζονται όλα τα είδη έκφρασης που υποκινούν, προωθούν, διαδίδουν ή δικαιολογούν τη βία, το μίσος ή τις διακρίσεις κατά προσώπου ή ομάδας λόγω των πραγματικών ή αποδιδόμενων χαρακτηριστικών, όπως η φυλή, το χρώμα, η γλώσσα, η θρησκεία, το φύλο, ο σεξουαλικός προσανατολισμός, η εθνοτική καταγωγή κ.ά. Σύμφωνα με την ακαδημαϊκή έρευνα, ο λόγος μίσους επιμερίζεται σε δύο κατηγορίες: σε παράνομο λόγο μίσους (hard hate speech) και λανθάνοντα λόγο μίσους (soft hate speech). Ο πρώτος τύπος συνιστά μια ευθεία και άμεση έκφραση προτροπής σε βία και στοιχειοθετείται νομικά, ενώ ο δεύτερος αποτελείται από έμμεσες μειωτικές αναφορές που οικοδομούν μια αρνητική εντύπωση για συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες.
Ο ρόλος των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης
Τα τελευταία χρόνια φαίνεται πως έχει ενταθεί η διασπορά λόγου μίσους, ειδικότερα στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης. Το διαδίκτυο διέπεται από ανωνυμία οπότε δημιουργείται μια (ψευδο)εντύπωση στους χρήστες πως μπορούν να λειτουργούν με όρους ασυδοσίας. Επίσης, σε αυτό παίζουν μεγάλο ρόλο μεγάλες τεχνολογικές εταιρείες, καθώς θέτουν τους όρους της δημόσιας συζήτησης που εκτυλίσσεται στον ψηφιακό χώρο με όρους κερδοφορίας. Πρόκειται για τη λεγόμενη οικονομία της προσοχής, όπου οι αλγόριθμοι των πλατφορμών προτεραιοποιούν το περιεχόμενο που θα φέρει τη μεγαλύτερη εμπλοκή των χρηστών (users’ engagement). Συχνά, τείνουμε να βλέπουμε φορτισμένο περιεχόμενο που θα μας κάνει να ξοδέψουμε περισσότερο χρόνο στην εκάστοτε πλατφόρμα. Σημαντικό το ερώτημα που αναδύεται: Στο βωμό της ελευθερίας του λόγου πρέπει να άρουμε εν συνόλω τον έλεγχο περιεχομένου;
Πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε την Ρητορική Μίσους;
Έχουμε τη δυνατότητα να επανεκπαιδευόμαστε στο πως ζούμε, πως επικοινωνούμε, πως εκφραζόμαστε. Επαφίεται στη δράση των πολιτών, των πλατφορμών και των θεσμών η μετακίνηση προς μια κοινωνία περισσότερης αλληλεγγύης και λιγότερης πόλωσης.
Κείμενο 2
Κατανοούμε τα μέσα επικοινωνίας παράγοντας μέσα επικοινωνίας
Η προσέγγιση για την εκπαίδευση στα μέσα επικοινωνίας είναι διαφορετική. Παράγοντας την δική τους εφημερίδα τοίχου, οι μαθητές θα αποκτήσουν κάποια επίγνωση σχετικά με την παραγωγή εφημερίδων και θα μάθουν για την πραγματικότητα των μέσων επικοινωνίας «από μέσα». Η διδακτική εμπειρία έχει δείξει ότι αυτή η προσέγγιση δίνει στους μαθητές μια μορφή άμεσης πρόσβασης σε έντυπα μέσα που είναι όχι τόσο προσιτά στην καθημερινή τους ζωή. Οι μαθητές θα δουν αυτό το είδος μέσων ενημέρωσης με κριτικό πνεύμα και θα αξιολογήσουν επίσης τα ηλεκτρονικά μέσα, και την δική τους χρήση αυτών των διαφορετικών ειδών μέσων επικοινωνίας, από μια νέα προοπτική. Θα αναπτύξουν, έτσι, γραμματισμό στα μέσα επικοινωνίας. Παράλληλα, προσφέρει δυνατότητα για διαθεματική διδασκαλία και συνεργασία. Η συγγραφή και αναθεώρηση κειμένων θα μπορούσε να αποτελέσει μέρος της διδασκαλίας της γλώσσας, ενώ ο σχεδιασμός θα μπορούσε να γίνει εργασία για το μάθημα των εικαστικών. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μια τάξη μπορεί να ξεκινήσει μόνη της, με τη συνεισφορά συντακτικής ομάδας μαθητών που έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον.Κείμενο 3
Θηρία
Το ποίημα είναι του Μηνά Δημάκη (1913-1980), από την συλλογή Πορεία μέσα στη Nύ-
χτα, Eρμής, 1999.
Στοιβάζονται στα κατατόπια της μνήμης
Αναμνήσεις
Συνωστίζονται αλληλοκυνηγιούνται
Kαι είναι ανάγκη να τις τιθασέψεις
Nα κυριαρχήσεις σ’ αυτές
Kαι γίνεσαι θηριοδαμαστής
Όταν εκείνες το θέλουν να σε κατασπαράξουν
Όταν ακάθεκτες ορμούν την ψυχή να ξεσκίσουν
Nα! η τίγρης η ύαινα το λιοντάρι
Σε κυνηγούν ζωντανό-πεθαμένο
Πληγές που γιατρεύτηκαν ξανανοίγουν
Kαι τι μάχη
Tι άσκηση να μερώσεις
Nα δαμάσεις τόσα θηρία
Nα φτιάσεις τόσα κλουβιά
Για τις ώρες της άγριας επίθεσης
ΘΕΜΑΤΑ
ΘΕΜΑ Α
Α1. Να αποδώσετε συνοπτικά τα οφέλη από τη συμμετοχή στη σχολική εφημερίδα, όπως παρουσιάζονται στο κείμενο 2 (60- 70 λέξεις)
ΘΕΜΑ Β
Β1. Να γράψετε στο τετράδιό σας δίπλα στον αριθμό της Στήλης Α το γράμμα από τη Στήλη Β που αντιστοιχεί στην ορθή απάντηση, με βάση το περιεχόμενο του Κειμένου 1 και 2 (χωρίς αναφορά σε χωρία των κειμένων):
Β2.
α. Να αιτιολογήσετε τον ρόλο των υπότιτλων στο Κείμενο 1 (μονάδες 5)
β. «Σημαντικό το ερώτημα που αναδύεται: Στο βωμό της ελευθερίας του λόγου πρέπει να άρουμε εν συνόλω τον έλεγχο περιεχομένου;». Ποιος είναι ο ρόλος του ερωτήματος ως προς την οργάνωση του λόγου και το επικοινωνιακό αποτέλεσμα; (μονάδες 5)
Β3.
ΘΕΜΑ Γ
ΘΕΜΑ Δ
Δ.1. Με αφορμή τα Κείμενα 1 και 2 καλείστε, σε μια εισήγηση σε εκδήλωση του σχολείου σας με θέμα την αναβίωση του θεσμού της σχολικής εφημερίδας, να παρουσιάσετε:α) τις προεκτάσεις του φαινομένου της ρητορικής μίσους και β) τις δράσεις που καλείται να αναλάβει το σχολείο με στόχο την καλλιέργεια του γραμματισμού στα μέσα επικοινωνίας (350 – 400 λέξεις)
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΚΡΙΤΗΡΙΟΥ
ΘΕΜΑ Α
Α1. Η συμμετοχή στην σχολική εφημερίδα τοίχου έχει πολλαπλά οφέλη, καθώς προσφέρει στους μαθητές άμεση επίγνωση της παραγωγής έντυπων μέσων, αναπτύσσοντας κριτικό πνεύμα και γραμματισμό στα μέσα επικοινωνίας. Μαθαίνουν με τρόπο βιωματικό την πραγματικότητα των ηλεκτρονικών μέσων, αξιολογούν την αξιοπιστία και τη χρήση του. Παράλληλα, διευκολύνεται η διαθεματική διδασκαλία, με τη συγγραφή να εντάσσεται στη γλώσσα και τον σχεδιασμό στα εικαστικά, συμβάλλοντας στην ενεργό συμμετοχή του πολίτη. (66 λέξεις)
ΘΕΜΑ Β
Β2. α. Στο Κείμενο 1 γίνεται χρήση υπότιτλων. Αυτοί, συμβάλλουν στην καλύτερη οργάνωση του κειμένου, καθώς το χωρίζουν σε ενότητες. Έτσι, αναδεικνύουν τα επιμέρους θέματα που θίγονται (περιεχόμενο της έννοιας του λόγου μίσους, ρόλος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, αντιμετώπιση της Ρητορικής Μίσους), διευκολύνοντας τον αναγνώστη, καθώς συμβάλλουν στην καλύτερη κατανόηση του περιεχομένου του.
Β.2. β. Το ερώτημα: «Στο βωμό της ελευθερίας του λόγου πρέπει να άρουμε εν συνόλω τον έλεγχο περιεχομένου;» λειτουργεί ανακεφαλαιωτικά, καθώς συνοψίζει με τη μορφή ενός σχολίου την πραγμάτευση σχετικά με την ποινικοποίηση του λόγου μίσους που προηγήθηκε. Εκφράζει τον προβληματισμό του συντάκτη και δημιουργεί την αίσθηση διαλόγου, εγείροντας το ενδιαφέρον του αναγνώστη κι ευαισθητοποιώντας τον σχετικά με τις ενδεχόμενες προεκτάσεις του ελέγχου του περιεχομένου, που μπορεί να υπονομεύσει την ελευθερία του λόγου. Προσδίδει ζωντάνια και αμεσότητα και καθιστά το ύφος οικείο.
Β.3. α. Στο κείμενο 1 γίνεται χρήση όρων ειδικού λεξιλογίου, όπως «λόγος μίσους» και «Ρητορική μίσους». Με αυτούς, αναδεικνύεται το θέμα που θίγεται στο κείμενο σχετικά με τη διακίνηση ιδεών μίσους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Έτσι, προσδίδει εγκυρότητα και αξιοπιστία στα γραφόμενα, παρουσιάζει τις θέσεις του με αντικειμενικότητα και καθιστά το ύφος επίσημο κι επιστημονικό.
ΘΕΜΑ Γ
ΘΕΜΑ Δ
