Κριτήρια ΓΕΛ
“ΨΗΦΙΑΚΟΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ” Κριτήριο Αξιολόγησης με Απαντήσεις & Ασκησιολόγιο Νέας Μορφής
Οκτ
Περιλαμβάνει
«ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΝΕΑΣ ΜΟΡΦΗΣ»
εμπνευσμένες από το ύφος και το πνεύμα της Τράπεζας Θεμάτων Α΄ΓΕΛ
Κείμενο 1
Η θεραπεία στη νόσο των «fake news» βρίσκεται στην εκπαίδευση
H εκπαίδευση στις έγκυρες ειδήσεις ή ο «αλφαβητισμός των ειδήσεων» όπως μπορεί να μεταφραστεί το «News Literacy», είναι η απόκτηση δεξιοτήτων κριτικής σκέψης του 21ου αιώνα. Οι προκλήσεις της ψηφιακής εποχής δημιουργούν και την ανάγκη για νέα προγράμματα εκπαίδευσης: υπό τον όρο «αλφαβητισμός των ειδήσεων» μελετάται η ανάλυση και η αξιολόγηση της αξιοπιστίας των ειδήσεων και των πληροφοριών που μας πλημμυρίζουν συνεχώς στην ψηφιακή εποχή. Ως ένα νέο ανεξάρτητο πρόγραμμα σπουδών, το News Literacy αναπτύχθηκε από το Πανεπιστήμιο Stony Brook στη Νέας Υόρκη για να βοηθήσει τους νέους να αναπτύξουν τις δεξιότητες κριτικής σκέψης που απαιτούνται ώστε να κρίνουν την αξιοπιστία των πληροφοριών που λαμβάνουν μέσω του Τύπου, της τηλεόρασης ή του Διαδικτύου.
Με την ψηφιακή εποχή να θέτει όλο και περισσότερες προκλήσεις που αφορούν την κοινωνία ο αλφαβητισμός των ειδήσεων μπορεί να λειτουργήσει ως μια ιδιαίτερα σημαντική ικανότητα των νέων στην ψηφιακή εποχή, καθώς όλοι αγωνίζονται να αντιμετωπίσουν την υπερφόρτωση πληροφοριών και τη δυσκολία στον προσδιορισμό της αυθεντικότητας των αναφορών. Οι τέσσερις πιο βασικές προκλήσεις της ψηφιακής εποχής που ερευνά το News Literacy είναι: η τεράστια ποσότητα των πληροφοριών που δεχόμαστε καθημερινά και έχει ως αποτέλεσμα να γίνεται σωστός διαχωρισμός ανάμεσα σε αξιόπιστες και κατασκευασμένες πληροφορίες, οι νέες τεχνολογίες καθιστούν πιο εύκολη την εξάπλωση της παραπληροφόρησης, η οποία συχνά μπορεί να φαίνεται ότι πηγάζει από έγκυρες πηγές, η σύγκρουση μεταξύ ταχύτητας και ακρίβειας, η οποία επικεντρώνεται στο γεγονός ότι όλοι θέλουμε πληροφορίες όσο το δυνατόν γρηγορότερα, αλλά η επιτάχυνση της διανομής των πληροφοριών στην ψηφιακή εποχή μπορεί να αυξάνει ταυτόχρονα και τις πιθανότητες να λαμβάνουμε λανθασμένες ειδήσεις, οι άνθρωποι προτιμούν να επιλέγουν πληροφορίες που είναι πιο κοντά ή υποστηρίζουν τις πεποιθήσεις τους και το Διαδίκτυο και τα κοινωνικά δίκτυα τους διευκολύνουν στο να επιλέγουν μόνο τις πληροφορίες που ενισχύουν τα πιστεύω τους.
Σήμερα, είτε αποκαλείται γραμματισμός στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, είτε αλφαβητισμός των ειδήσεων, είτε ψηφιακός αλφαβητισμός ή γραμματισμός στην πληροφορία, όλα ασχολούνται με έναν κοινό παράγοντα: την ανάπτυξη δεξιοτήτων κριτικής σκέψης. H τελευταία επανάσταση των επικοινωνιών έχει διαμορφώσει την κοινωνία εκ νέου, καθιστώντας δυνατό σε όσους έχουν πρόσβαση σε έναν υπολογιστή ή ένα smartphone να δημοσιεύουν πληροφορίες. Κι ενώ μπορεί να φαίνεται ότι είναι θετικό το γεγονός ότι όλοι έχουν την εξουσία να μοιράζονται μια γνώμη με άλλους, οι νέες προκλήσεις δημιουργούν την ανάγκη για ένα νέο είδος αλφαβητισμού, μια νέα παιδεία που θα δίνει τη δυνατότητα στους χρήστες να μπορούν να καταλάβουν εάν η πληροφορία είναι αξιόπιστη.
Όμως, ο πιο σημαντικός στόχος του προγράμματος είναι να πείσει όλους τους πολίτες ότι μπορούν να διαδραματίσουν κάποιο ενεργό ρόλο στην ποιότητα των πληροφοριών που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο και τα κοινωνικά δίκτυα. Να διαμορφώσουν το μέλλον της δημοσιογραφίας, καθορίζοντας την ισορροπία ανάμεσα στις πληροφορίες που είναι σημαντικές σε σχέση με εκείνες που είναι απλώς παραπλανητικές. Να μπορούν να αναγνωρίσουν τη διαφορά μεταξύ της δημοσιογραφίας και άλλων μορφών πληροφόρησης, μεταξύ των δημοσιογράφων και άλλων πηγών πληροφοριών. Να μπορούν να αναγνωρίζουν τη διαφορά μεταξύ είδησης και άποψης. Να μπορούν να διακρίνουν την μεροληψία, τόσο των μέσων, όσο και του κοινού. Να εκτιμούν τη δύναμη των αξιόπιστων πληροφοριών και τη σημασία της ελεύθερης ροής τους σε μια δημοκρατική κοινωνία.
Γιάννης Παπαϊωάννου, διασκευασμένο απόσπασμα από άρθρο που δημοσιεύτηκε στη Lifo, 28.2.2018
Κείμενο 2
Ο γραμματισμός μπορεί να οριστεί ως η «ικανότητα πρόσβασης στα μέσα ενημέρωσης, κατανόησης και κριτικής αξιολόγησης διαφορετικών πτυχών των μέσων ενημέρωσης και πλαισίων μέσων ενημέρωσης και δημιουργίας επικοινωνιών σε ποικίλα πλαίσια» (European Commission, 2007).
Υπάρχουν πολλά πετυχημένα παραδείγματα που προσπαθούν να καλύψουν και να επιτύχουν τους στόχους ενός ολοκληρωμένου προγράμματος γραμματισμού στα ΜΜΕ. Αρχικά το ευρωπαϊκό πρόγραμμα “The Reference Framework of Competences for Democratic Culture” απηχεί σε μεγάλο βαθμό την έννοια του γραμματισμού στα μέσα επικοινωνίας, τις ικανότητες που καλύπτει και τις εφαρμογές του στο πλαίσιο της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.
Ένα ακόμα επιτυχημένο παράδειγμα εφαρμογής γραμματισμού στα ΜΜΕ είναι αυτό της πολιτικής ιθαγένειας, όπως μεταφράζεται, ή του ψηφιακού πολίτη. […] Τα κύρια συστατικά που δομούν το συγκεκριμένο πλαίσιο είναι η ικανότητα και η θετική δέσμευση με τις ψηφιακές τεχνολογίες, όπως η κοινή δημιουργία εργασιών με στόχο την κοινωνικοποίηση. Ακόμη αναφέρεται η συμμετοχή ενεργά και υπεύθυνα σε ένα πλαίσιο αξιών και στάσεων, η διαδικασία δια βίου μάθησης και τέλος, η υπεράσπιση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.
Από αυτά που παρουσιάζονται άνωθεν διαφαίνεται ότι ο γραμματισμός στα ΜΜΕ είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με τον κριτικό γραμματισμό. Η κριτική αξιολόγηση και η αντιμετώπιση των ΜΜΕ με κριτική σκέψη είναι υψηλής σημασίας. Σύμφωνα με τους ερευνητές, η κριτική σκέψη ορίζεται, ως η πρώτη γραμμή υπεράσπισης όταν οι πληροφορίες δεν φαίνονται αξιόπιστες, ενώ ένα θεμελιωδώς σημαντικό χαρακτηριστικό της κριτικής σκέψης είναι η ικανότητα αναζήτησης αποδεικτικών θεμελίων για την αιτιολόγηση μιας άποψης (Stanovich & West, 2000). Ακόμη η ανάγκη της εκπαίδευσης του γραμματισμού στα ΜΜΕ προκειμένου να υποστηριχθεί ποικιλοτρόπως ως κριτικός, πολιτικός ή ηθικός γραμματισμός πρέπει να προηγηθεί. Αυτή η παιδαγωγική προσέγγιση θα προσφέρει έναν πιο δυναμικό και ενεργητικό γραμματισμό στα μέσα, που είναι πιο πιθανό να ενισχύσει την ανθεκτικότητα του ατόμου σε αυτά (Potter & McDougall, 2017).
Απόσπασμα από τη Διπλωματική Εργασία: «Κριτική ανάγνωση παραποιημένων ειδήσεων (fake news): Μια διδακτική παρέμβαση στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση»
Κείμενο 3
Η αλήθεια
Αλήθεια, δίψα των σοφών παντοτινή, για σένα
τα πλήθη δεν ταράζονται και ζούνε ξεγνοιασμένα
και λίγοι βγάζουν μια φωνή λαχτάρας: —Φανερώσου,
ανέβ’ από τα Τάρταρα, κατέβ’ από τ’ αστέρια,
Αλήθεια, ιδές! γονατιστοί σού απλώνουμε τα χέρια
δεν έχουμ’ άλλο πιο βαθύ καημόν απ’ τον καημό σου.
[…]Ό,τι κι αν είσαι, ο πόνος σου μας καίει και μας παιδεύει…
Μην είσαι τ’ άστρο τ’ άφταστο που ακόμα ταξιδεύει,
που ακόμα δεν κατέβηκεν εδώ στη γη το φως του;
Ο μαύρος άνθρωπος τρελά, χωρίς να σε γνωρίζει,
σε θέλει, και με της ψυχής τα μάτια σ’ αντικρίζει
κι όμοια σε πλάττει με το νου κι όμοια σε φέρνει εμπρός του.
Ο Αρχιμήδης σε ζητά στους κύκλους του, ο Σωκράτης
σ’ ακούει σε μια κρυφή φωνή, σε βρίσκει ο Σπαρτιάτης
όταν ορμάει στον πόλεμο και στέκει και πεθαίνει·
σε βλέπει ο γέρος θλιβερά στου μνήματος τα σκότη
και στην αφρόντιστη ζωή και στην αγάπη η νιότη,
κι ο δίκαιος μες στην αρετή που ζει συχνά κρυμμένη.
[…]Κωστής Παλαμάς
ΘΕΜΑΤΑ
ΘΕΜΑ Α
Α.1. Στο κείμενο 1 αναλύονται τα οφέλη και οι στόχοι του αλφαβητισμού των ειδήσεων, όπως τίθενται από τα νέα προγράμματα, απέναντι στις προκλήσεις της νέας εποχής. Να τα αποδώσετε συνοπτικά σε μια παράγραφο 70 – 80 λέξεων.
Μονάδες 20
ΘΕΜΑ Β
Β.1. Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, με βάση τα Κείμενα 1 και 2, τις παρακάτω περιόδους λόγου, γράφοντας, δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε περίοδο, τη λέξη Σωστό ή Λάθος (χωρίς αναφορά σε χωρία του κειμένου):
Κείμενο 1
α. Τα νέα προγράμματα εκπαίδευσης είναι αμιγώς ανεξάρτητα από τις ψηφιακές εξελίξεις
β. Η παραπληροφόρηση είναι προϊόν αναξιόπιστων πηγών ενημέρωσης
γ. Ο γραμματισμός στα ΜΜΕ σχετίζεται κυρίως με την όξυνση της κριτικής σκέψης.
Κείμενο 2
δ. Ο γραμματισμός στα μέσα ενημέρωσης αφορά μόνο στις ανώτερες βαθμίδες εκπαίδευσης
ε. Ο γραμματισμός στα ΜΜΕ αποσκοπεί στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας.
Μονάδες 15
Β.2. Το Κείμενο 2 αποτελεί δείγμα επιστημονικού λόγου. Να εντοπίσετε δύο χαρακτηριστικά του που το επιβεβαιώνουν (μονάδες 2) δίνοντας το αντίστοιχο χωρίο (μονάδες 2) και να αιτιολογήσετε την επιλογή σας (μονάδες 6).
Μονάδες 10
Β.3. Ποιος είναι ο ισχυρισμός του συντάκτη στην δεύτερη παράγραφο («Με την ψηφιακή εποχή … τα πιστεύω τους») του Κειμένου 1; Πώς ο τρόπος με τον οποίο οργανώνει τον λόγο του στην παράγραφο στηρίζει τον ισχυρισμό αυτό;
Μονάδες 10
ΘΕΜΑ Γ
Ποιες είναι οι σκέψεις που εκφράζει το ποιητικό υποκείμενο για την αλήθεια; Να απαντήσετε αξιοποιώντας συνολικά τρεις (3) διαφορετικούς κειμενικούς δείκτες. Πιστεύετε ότι είναι εφικτό στην εποχή της ψηφιακής ενημέρωσης να ανακαλύψει ο άνθρωπος την αλήθεια;
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Δ
Δ.1.Τα Κείμενα 1 και 2 αναφέρονται στην έννοια του γραμματισμού στα ΜΜΕ και τη σημασία του. Αξιοποιώντας δημιουργικά το περιεχόμενό τους, σε ένα άρθρο 350-400 λέξεων που θα αναρτήσετε στο προσωπικό σας ιστολόγιο, να αναφέρετε: α) τους λόγους για τους οποίους το σύγχρονο σχολείο οφείλει να καλλιεργεί τον γραμματισμό στα ΜΜΕ των μαθητών/ μαθητριών και β) ποια είναι η δική σας στάση απέναντι στην ψηφιακή πληροφόρηση;
Μονάδες 30
ΠΡΟΣΘΕΤΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ
1. α. Ποιο είναι το επικοινωνιακό αποτέλεσμα του τίτλου του Κειμένου 1 και πώς επιτυγχάνεται; β) Ποια είναι η νοηματική συνάφειά του με το κείμενο;
2. “Οι προκλήσεις της ψηφιακής εποχής δημιουργούν και την ανάγκη για νέα προγράμματα εκπαίδευσης: υπό τον όρο «αλφαβητισμός των ειδήσεων» μελετάται η ανάλυση και η αξιολόγηση της αξιοπιστίας των ειδήσεων και των πληροφοριών που μας πλημμυρίζουν συνεχώς στην ψηφιακή εποχή.” Να μεταφέρετε τα υπογραμμισμένα χωρία στην αντίθετη σύνταξη κάνοντας τις αναγκαίες μετατροπές και να επισημάνετε δύο αλλαγές στο ύφος.
3. Να καταγράψετε ένα χωρίο στο Κείμενο 1 στο οποίο η διατύπωση είναι πιθανολογική και ένα στο οποίο είναι δυνητική. Κατόπιν, να μετατρέψετε ώστε να δηλώνεται η αναγκαιότητα.
4. «Κι ενώ μπορεί να φαίνεται ότι είναι θετικό το γεγονός ότι όλοι έχουν την εξουσία να μοιράζονται μια γνώμη με άλλους, οι νέες προκλήσεις δημιουργούν την ανάγκη για ένα νέο είδος αλφαβητισμού, μια νέα παιδεία που θα δίνει τη δυνατότητα στους χρήστες να μπορούν να καταλάβουν εάν η πληροφορία είναι αξιόπιστη». Ποιο είδος σύνδεσης αξιοποιείται στο απόσπασμα; Να αιτιολογήσετε την επιλογή του από τον συντάκτη.
5. Πώς εξασφαλίζεται η συνοχή μεταξύ των περιόδων της τελευταίας παραγράφου του Κειμένου 1 («Όμως ο πιο σημαντικός… σε μια δημοκρατική κοινωνία»);
6. «Ακόμη η ανάγκη της εκπαίδευσης του γραμματισμού στα ΜΜΕ προκειμένου να υποστηριχθεί ποικιλοτρόπως ως κριτικός, πολιτικός ή ηθικός γραμματισμός πρέπει να προηγηθεί. Αυτή η παιδαγωγική προσέγγιση θα προσφέρει έναν πιο δυναμικό και ενεργητικό γραμματισμό στα μέσα, που είναι πιο πιθανό να ενισχύσει την ανθεκτικότητα του ατόμου σε αυτά (Potter & McDougall, 2017)». Ποια νοηματική σχέση συνδέει τις δύο περιόδους της τελευταίας παραγράφου του Κειμένου 2; Ποια πρόθεση του συντάκτη υπηρετεί σε σχέση με το νόημα του κειμένου;
7. Στην πρώτη παράγραφο του Κειμένου 2 παρατίθεται ο ορισμός του γραμματισμού. Ποια πρόθεση του συντάκτη υπηρετεί; Πώς επηρεάζει το νόημα και την πειστικότητα του κειμένου;
8. Να αιτιολογήσετε τον ρόλο της παρένθεσης και των εισαγωγικών στην πρώτη και τη δεύτερη παράγραφο του Κειμένου 2, αντίστοιχα.
Ασκήσεις νέας μορφής σύμφωνα με το πνεύμα της Τράπεζας Θεμάτων Α΄ΓΕΛ
1. Να αντιστοιχίσετε κάθε ένα από τα παρακάτω αποσπάσματα του κειμένου 1 (πρώτη στήλη) με μία γλωσσική επιλογή (στήλη 2) και έπειτα με τον στόχο που υπηρετεί (στήλη 3).
2. Να αντικαταστήσετε με συνώνυμες τις παρακάτω λέξεις που υπάρχουν (υπογραμμισμένες) στα κείμενα, έτσι ώστε να απλοποιηθεί ο λόγος:
3. Να βρείτε και να περιγράψετε σύντομα δύο λόγους για τους οποίους ο συντάκτης στο Κείμενο 2 χρησιμοποιεί το γ ́ ενικό ρηματικό πρόσωπο. Πιστεύετε ότι, αν χρησιμοποιούσε β’ ενικό ή β΄ πληθυντικό θα άλλαζε και ο τρόπος σύνδεσης με το αναγνωστικό κοινό;
4. Να συμπληρώσετε τον πίνακα που ακολουθεί, χρησιμοποιώντας τις φράσεις του κειμένου 2, για να προκύψει ο συλλογισμός που περιέχει το κείμενο.
«Σύμφωνα με τους ερευνητές, η κριτική σκέψη ορίζεται, ως η πρώτη γραμμή υπεράσπισης όταν οι πληροφορίες δεν φαίνονται αξιόπιστες, ενώ ένα θεμελιωδώς σημαντικό χαρακτηριστικό της κριτικής σκέψης είναι η ικανότητα αναζήτησης αποδεικτικών θεμελίων για την αιτιολόγηση μιας άποψης (Stanovich & West, 2000). Ακόμη η ανάγκη της εκπαίδευσης του γραμματισμού στα ΜΜΕ προκειμένου να υποστηριχθεί ποικιλοτρόπως ως κριτικός, πολιτικός ή ηθικός γραμματισμός πρέπει να προηγηθεί. Αυτή η παιδαγωγική προσέγγιση θα προσφέρει έναν πιο δυναμικό και ενεργητικό γραμματισμό στα μέσα, που είναι πιο πιθανό να ενισχύσει την ανθεκτικότητα του ατόμου σε αυτά (Potter & McDougall, 2017)».
5. Να αντιστοιχίσετε τα παρακάτω χωρία του Κειμένου 1 με τον τρόπο που διατυπώνεται το μήνυμά τους.
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
ΘΕΜΑ Α
Α1. Ο ψηφιακός γραμματισμός, όπως προκύπτει από τα νέα προγράμματα, καλλιεργεί δεξιότητες κριτικής σκέψης, ώστε οι νέοι να αξιολογούν την αξιοπιστία των πληροφοριών στον Τύπο, την τηλεόραση και το Διαδίκτυο. Αντιμετωπίζει προκλήσεις όπως η υπερφόρτωση δεδομένων, η ταχύτατη διάδοση παραπληροφόρησης και η μεροληψία. Στόχος του είναι η ενεργός συμμετοχή των πολιτών στη βελτίωση της ποιότητας των ειδήσεων και η ενίσχυση της δημοκρατίας μέσω αξιόπιστης ενημέρωσης.
(64 λέξεις)
ΘΕΜΑ Β
Β1.
Κείμενο 1
α. Λάθος
β. Λάθος
γ. Σωστό
Κείμενο 2
δ. Λάθος
ε. Σωστό
Β2. Το Κείμενο 2 αποτελεί δείγμα επιστημονικού λόγου, όπως επιβεβαιώνεται από συγκεκριμένα χαρακτηριστικά του. Περιλαμβάνει όρους ειδικού λεξιλογίου (γραμματισμός , γραμματισμού στα μέσα επικοινωνίας, ψηφιακές τεχνολογίες, κριτικό γραμματισμό) με το οποίο αναδεικνύει το θέμα του κειμένου, ενισχύει την επιστημονικότητα του ύφους, προσδίδει αντικειμενικότητα, εγκυρότητα και αξιοπιστία, ενώ αναδεικνύει την κατάρτιση του πομπού. Επίσης, παραθέτει βιβλιογραφικές αναφορές (Stanovich & West, 2000, Potter & McDougall, 2017) με τις οποίες προσδίδει αποδεικτική ισχύ στα γραφόμενα, τα οποία παρουσιάζονται ως επιστημονικά τεκμηριωμένες απόψεις.
Β3. Ο ισχυρισμός του συντάκτη στη δεύτερη παράγραφο («Με την ψηφιακή εποχή … τα πιστεύω τους») του Κειμένου 1 είναι ότι ο ψηφιακός αλφαβητισμός αποτελεί ιδιαίτερα σημαντική δεξιότητα, αφού η ψηφιακή εποχή θέτει πολλές προκλήσεις. Προκειμένου να στηρίξει τον ισχυρισμό του, οργανώνει την παράγραφο με διαίρεση. Απαριθμεί τις τέσσερις κατηγορίες των προκλήσεων που θέτει η ψηφιακή εποχή, προκειμένου να τις καταστήσει σαφείς. Αναφέρεται, λοιπόν, στην τεράστια ποσότητα των πληροφοριών, την εξάπλωση της παραπληροφόρησης, τη σύγκρουση μεταξύ ταχύτητας και ακρίβειας και τη ροπή των ανθρώπων να επιλέγουν πληροφορίες κοντά στις πεποιθήσεις τους. Έτσι, στηρίζει τον αρχικό ισχυρισμό του σχετικά με την αναγκαιότητα του ψηφιακού γραμματισμού, προσδίδει εγκυρότητα και ακρίβεια στα γραφόμενα.
ΘΕΜΑ Γ
Το ποιητικό υποκείμενο εκφράζει τον βαθύ πόθο του ανθρώπου να γνωρίσει την αλήθεια, η οποία παρουσιάζεται ως έννοια προσωποποιημένη. Γι’ αυτό και της απευθύνεται άμεσα με β ενικό ρηματικό πρόσωπο, δίνοντας της ουσιαστική υπόσταση. Της ζητά με τρόπο επιτακτικό, που υπογραμμίζεται με τη χρήση της προστακτικής έγκλισης να φανερωθεί («Φανερώσου») , να αποκαλυφθεί στους ανθρώπους, για τους οποίους είναι μια αναζήτηση διακαής, ένας «βαθύς καημός». Βέβαια, φαίνεται να απασχολεί κυρίως τους ανθρώπους του πνεύματος, τους «σοφούς» αφήνοντας αδιάφορη την πλειονότητα, η οποία είναι γι’ αυτό ανέμελη («τα πλήθη δεν ταράζονται και ζούνε ξεγνοιασμένα»). Την αναζήτησή της σχετίζει κυρίως με την επιστήμη, τη γνώση και τη γενναιότητα, τις οποίες αποδίδει συμβολικά με την αναφορά σε μορφές, όπως ο «ο Αρχιμήδης», «ο Σωκράτης» και «ο Σπαρτιάτης», την ταυτίζει με την αρετή, την αγάπη, τη νιότη και τα γηρατειά. Ωστόσο, αναρωτιέται αν θα μπορέσει ποτέ ο άνθρωπος να την κατακτήσει, αφού παρουσιάζεται ως «τ’ άστρο τ’ άφταστο που ακόμα ταξιδεύει», εκφράζοντας έτσι τη ματαίωση των ελπίδων του ανθρώπου να την κατακτήσει πλήρως.
Στη σύγχρονη ψηφιακή εποχή, όπου η πληροφόρηση είναι άφθονη αλλά συχνά παραπλανητική, η ανακάλυψη της αλήθειας γίνεται δυσκολότερη. Ωστόσο, ο άνθρωπος μπορεί ακόμη να τη βρει, αν διατηρεί κριτική σκέψη, υπευθυνότητα και πνευματική εγρήγορση· έτσι συνεχίζει τη διαχρονική πορεία των «σοφών» που διψούν για το αληθινό,
(200 λέξεις)
ΘΕΜΑ Δ
Δ1.
Καλλιεργώντας τον ψηφιακό γραμματισμό!
Η σωστή πληροφόρηση είναι αποτέλεσμα επεξεργασίας και κατάκτησης δεξιοτήτων. Ιδιαίτερα στη σημερινή εποχή της υπερπληροφόρησης, η έννοια του γραμματισμού στα μέσα μαζικής ενημέρωσης αποκτά καθοριστική σημασία. Το σύγχρονο σχολείο, ως βασικός φορέας παιδείας, οφείλει να καλλιεργεί στους μαθητές την ικανότητα να κατανοούμε, να αξιολογούμε και να χρησιμοποιούμε κριτικά τις πληροφορίες που δεχόμαστε καθημερινά.
Η ανάγκη για εκπαίδευση στα ΜΜΕ απορρέει από τις προκλήσεις της ψηφιακής εποχής. Πράγματι, ο «αλφαβητισμός των ειδήσεων» συνιστά μια θεμελιώδη δεξιότητα, καθώς ως πολίτες βρισκόμαστε διαρκώς αντιμέτωποι με μια πληθώρα πληροφοριών, αληθινών και ψευδών. Η εκπαίδευση, επομένως, καλείται να μας βοηθήσει να αναπτύξουμε την κριτική σκέψη που απαιτείται για να διακρίνουμε την εγκυρότητα μιας είδησης και να μην πέφτουμε θύματα της παραπληροφόρησης. Η ικανότητα αυτή δεν προστατεύει μόνο εμάς τους ίδιους, αλλά ενισχύει και τη δημοκρατική λειτουργία της κοινωνίας.
Μια τέτοια δυνατότητα μας επιτρέπει να είμαστε περισσότερο υπεύθυνοι κατά την αναπαραγωγή ειδήσεων, μας επιτρέπει να αποκωδικοποιούμε τα σχόλια προκειμένου να αναγνωρίζουμε τα γεγονότα και, τελικά, να μπορούμε να εκτιμήσουμε μια αξιόπιστη πηγή πληροφόρησης. Άλλωστε, ο γραμματισμός στα ΜΜΕ συνδέεται στενά με τον κριτικό και τον ηθικό γραμματισμό. Μέσα από την εκπαίδευση, το σχολείο διαμορφώνει ενεργούς και υπεύθυνους «ψηφιακούς πολίτες», που συμμετέχουν συνειδητά στον δημόσιο διάλογο και σέβονται την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Η παιδαγωγική προσέγγιση που προάγει την αναζήτηση αποδεικτικών στοιχείων και την τεκμηρίωση των απόψεων ενισχύει την ανθεκτικότητά μας απέναντι στην προπαγάνδα και στις επιφανειακές κρίσεις.
Οι προεκτάσεις αυτές με κάνουν ν’ αναλογιστώ τη δική μου στάση απέναντι στην ψηφιακή πληροφόρηση. Όπως όλοι οι συνομήλικοί μου, επιλέγω την ψηφιακή ενημέρωση, γι’ αυτό και προσπαθώ να την αντιμετωπίζω με υπευθυνότητα. Ιδιαίτερα στην περίπτωση σοβαρών ειδήσεων, επιδιώκω τον έλεγχο των πηγών πληροφόρησής μου, καταφεύγοντας στις πλέον αξιόπιστες. Μάλιστα, δεν περιορίζομαι σε μία μόνο πηγή αλλά ανατρέχω σε περισσότερες, επιδιώκοντας τη σφαιρική πληροφόρηση για το ίδιο γεγονός. Και, φυσικά, αποφεύγω την αναπαραγωγή ειδήσεων από ιστοτόπους, ειδικά αν δεν έχω εγγυήσεις για την εγκυρότητα του εκάστοτε δημοσιεύματος, ενώ αποφεύγω το δημόσιο σχολιασμό, ώστε να περιορίσω το ενδεχόμενο ρητορικής μίσους.
Εύλογα προκύπτει το συμπέρασμα ότι ο γραμματισμός στα μέσα ενημέρωσης είναι μια πολύτιμη δεξιότητα, ιδιαίτερα την εποχή του καταιγισμού της πληροφορίας και την ψηφιακής προπαγάνδας. Γι’ αυτό και το σχολείο οφείλει να μετατραπεί σε εργαστήριο ψηφιακής παιδείας και κριτικής σκέψης. Μόνο έτσι ως μελλοντικοί πολίτες θα είμαστε ικανοί να πλοηγηθούμε με ασφάλεια και υπευθυνότητα στον ωκεανό της πληροφορίας που μας κατακλύζει.
Υπογραφή Αρθρογράφου
(391 λέξεις)
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΠΡΟΣΘΕΤΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ
1. α. Ο τίτλος του Κειμένου 1 (Η θεραπεία στη νόσο των «fake news» βρίσκεται στην εκπαίδευση) είναι επικοινωνιακά αποτελεσματικός. Είναι άμεσος και εισάγει στο θέμα του κειμένου. Με την ποιητική γλώσσα καθίσταται ευφάνταστος. Συγκεκριμένα, η επιλογή της μεταφοράς που παρουσιάζει τα “fake news” ως νόσο που απαιτεί θεραπεία, εγείρει το ενδιαφέρον του αναγνώστη και προκαλεί την περιέργειά του να διαβάσει τη συνέχεια του άρθρου. Παράλληλα, η επιλογή του ξενόγλωσσου όρου «fake news» καθιστά τον τίτλο σύγχρονο.
β. Επίσης, παρουσιάζει νοηματική συνάφεια με το κείμενο. Είναι εύστοχος και περιεκτικός, προετοιμάζει κατάλληλα τον αναγνώστη. Το νόημά του αναλύεται στη συνέχεια του κειμένου. Πράγματι, ο τίτλος αναφέρεται στη νόσο των «fake news» η οποία θα θεραπευτεί μέσα από την εκπαίδευση και μέσα στο κείμενο αναλύεται ο τρόπος με τον οποίο ο γραμματισμός στα μέσα ενημέρωσης μπορεί να συμβάλει στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων της παραπληροφόρησης.
2. Τα υπογραμμισμένα χωρία βρίσκονται σε ενεργητική σύνταξη.
Μετατροπή στην αντίθετη:
“Από τις προκλήσεις της ψηφιακής εποχής δημιουργείται και η ανάγκη για νέα προγράμματα εκπαίδευσης: υπό τον όρο «αλφαβητισμός των ειδήσεων» μελετάται η ανάλυση και η αξιολόγηση της αξιοπιστίας των ειδήσεων και των πληροφοριών από τις οποίες πλημμυριζόμαστε συνεχώς στη νέα εποχή.”
Μετά τη μετατροπή σε παθητική σύνταξη δίνεται έμφαση στο αποτέλεσμα της ρηματικής ενέργειας, ο λόγος αποκτά αντικειμενικότητα και το ύφος γίνεται επίσημο.
3. – πιθανολογική διατύπωση: ο αλφαβητισμός των ειδήσεων μπορεί να λειτουργήσει ως μια ιδιαίτερα σημαντική ικανότητα των νέων στην ψηφιακή εποχή
– δυνητική διατύπωση: να μπορούν να καταλάβουν εάν η πληροφορία είναι αξιόπιστη
Μετατροπή σε αναγκαιότητα:
- Ο αλφαβητισμός των ειδήσεων πρέπει να λειτουργήσει ως μια ιδιαίτερα σημαντική ικανότητα των νέων στην ψηφιακή εποχή
- Οφείλουν να καταλάβουν εάν η πληροφορία είναι αξιόπιστη.
4. Η σύνδεση στο απόσπασμα είναι υποτακτική. Συγκεκριμένα, αξιοποιείται η διαδοχική υπόταξη. Με αυτήν εκφράζονται σύνθετα νοήματα μέσα από την ανάδειξη του πλήθους των λογικών σχέσεων που τα συνδέσουν και συγκεκριμένα η δημιουργία μιας νέας παιδείας που περιλαμβάνει το νέο είδος αλφαβητισμού. Καθιστά τον λόγο σύνθετο, το ύφος επίσημο και σοβαρό και αποτελεί ένδειξη της αυξημένης εκφραστικής ικανότητας του πομπού.
5. Η συνοχή μεταξύ των περιόδων του κειμένου εξασφαλίζεται με νοηματική συνάφεια και, συγκεκριμένα με την έλλειψη του υποκειμένου των ρημάτων των προτάσεων, το οποίο προκύπτει από την πρώτη περίοδο (πολίτες) και, αν και παραλείπεται, εννοείται για όλα τα ρήματα που ακολουθούν στη συνέχεια της παραγράφου.
6. Οι περίοδοι αυτές συνδέονται με μια νοηματική σχέση αιτίου και αποτελέσματος. Η πρώτη περίοδος αναφέρεται σε μια νέα παιδαγωγική προσέγγιση, η οποία περιλαμβάνει τον γραμματισμό στα ΜΜΕ, σε συνδυασμό με έναν κριτικό, ηθικό και πολιτικό γραμματισμό. Η επόμενη περίοδος παρουσιάζει το αποτέλεσμα που θα επιφέρει, δηλαδή την ανθεκτικότητα του ατόμου σε αυτά.
7. Στην πρώτη παράγραφο του Κειμένου 2 παρατίθεται ο ορισμός του γραμματισμού, προκειμένου ο συντάκτης να καταστήσει σαφή την έννοια αυτή, παρουσιάζοντας το γένος στο οποίο ανήκει και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του. Συγκεκριμένα, τον σκιαγραφεί ως μια ικανότητα πρόσβασης και κατανόησης των μέσων ενημέρωσης. Ο ορισμός προσδίδει εγκυρότητα στα γραφόμενα, ιδιαίτερα αφού διατυπώνεται από έναν αξιόπιστο φορέα (European Commission), καθιστώντας τους ισχυρισμούς του συντάκτη πειστικούς. Παράλληλα, καθιστά το ύφος επιστημονικό.
8. – Με την παρένθεση ο συντάκτης παραθέτει ένα πρόσθετο στοιχείο που διευκρινίζει τα γραφόμενα. Συγκεκριμένα, αναφέρει την European Commission ως πηγή προέλευσης του ορισμού της έννοιας του γραμματισμού, ενισχύοντας την αξιοπιστία του. Πρόκειται για στοιχείο επουσιώδες.
– Στα εισαγωγικά ο συντάκτης περικλείει τον τίτλο του ευρωπαϊκού προγράμματος γραμματισμού στα ΜΜΕ. Η επιλογή αυτή ενισχύει τον πληροφοριακό χαρακτήρα του κειμένου.
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΝΕΑΣ ΜΟΡΦΗΣ ΤΗΣ Τ.Θ.
1. 1 – iii – 2
2 – iv – 1
3 – i – 5
4 – v – 4
5 – ii – 3
2. θέτει = βάζει
πεποιθήσεις = αντιλήψεις
γραμματισμός = εκπαίδευση
καθιστώντας = κάνοντας
μεροληψία = υποκειμενικότητα
απηχεί = εκφράζει
άρρηκτα = στενά
θεμελιωδώς = καθοριστικά
ενισχύσει = ενδυναμώσει
προσέγγιση = πλησίασμα
3. Ο συντάκτης στο Κείμενο 2 χρησιμοποιεί το γ ενικό ρηματικό πρόσωπο (μπορεί να οριστεί, αναφέρεται, μεταφράζεται) με το οποίο αποστασιοποιείται από τα γραφόμενα και παρουσιάζει τις απόψεις του για τον γραμματισμό στα ΜΜΕ με τρόπο αντικειμενικό. Έτσι, προσδίδει αποδεικτική ισχύ στον λόγο του και καθιστά το ύφος επίσημο και απρόσωπο.
Αν χρησιμοποιούσε το β΄ ενικό ή β΄ πληθυντικό ρηματικό πρόσωπο, θα άλλαζε ο τρόπος σύνδεσης με το αναγνωστικό κοινό, αφού θα απευθυνόταν άμεσα σε αυτό, δημιουργώντας την αίσθηση διαλόγου. Το αναγνωστικό κοινό θα ήταν συμμέτοχο των απόψεών του σχετικά με τον γραμματισμό και το ύφος θα ήταν οικείο.
4.
5. 1 – γ, 2 – α, 3 – δ, 4 – β
