Αρχαία Ελληνική Θεματογραφία

Η  προσέγγιση του αττικού πεζού λόγου είναι μια διαδικασία που συχνά προκαλεί αμηχανία στους μαθητές και δυσχεραίνει την προσπάθειά τους για επιτυχή απόδοση της μετάφρασης ενός  αρχαίου κειμένου στη νέα ελληνική.  Η μεθοδική επεξεργασία ενός κειμένου και οι τεχνικές προσπέλασής του συνιστούν απαραίτητο εφόδιο για όποιον προσπαθεί να κατανοήσει ένα αρχαίο ελληνικό κείμενο.  Αυτόν τον στόχο εξυπηρετεί και η  Μεθοδολογία προσέγγισης του πρωτότυπου κειμένου, στην αρχή του βιβλίου,  όπου με τρόπο εύληπτο παρουσιάζονται τα βήματα προσέγγισης του άγνωστου κειμένου. Η ανάλυση  του κειμένου κατά νοηματικές ενότητες εφαρμόζεται πρακτικά στο πρώτο θέμα των ενοτήτων 1- 10 του παρόντος εγχειριδίου.

Η Αρχαία Ελληνική Θεματογραφία  περιέχει σε 23 ενότητες  105 θέματα της αττικής διαλέκτου. Κάθε ενότητα πραγματεύεται ένα συντακτικό και ένα γραμματικό φαινόμενο. Σε κάθε συντακτικό φαινόμενο αντιστοιχούν τέσσερα θέματα, εκ των οποίων το τελευταίο είναι ένα πλήρες Κριτήριο Αξιολόγησης κατά το πρότυπο των Πανελληνίων εξετάσεων. Στις ενότητες 11- 23 εκτός από τα θέματα αυτά έχει προστεθεί ένα κείμενο για περαιτέρω εξάσκηση  που έχει επιλεγεί με βάση το εξεταζόμενο συντακτικό φαινόμενο.

Αναλυτικότερα κάθε ενότητα περιλαμβάνει:

• Τη σύντομη παρουσίαση του περιεχομένου του έργου, από το οποίο προέρχεται το απόσπασμα, αλλά και το περιεχόμενο του αποσπάσματος, στοιχεία που βοηθούν αποτελεσματικά στην κατανόηση του άγνωστου κειμένου.
• Τις άγνωστες λέξεις του αποσπάσματος, τις απαραίτητες για την κατανόησή του.
• Γραμματικά και σημασιολογικά σχόλια αλλά και πλήρη συντακτική ανάλυση του τρίτου θέματος.
• Πλήθος ασκήσεων γραμματικής και συντακτικού που στοχεύουν στην εμπέδωση της γνώσης και δίνονται με τη μορφή πινάκων. Οι γραμματικές ασκήσεις καλύπτουν τα ουσιαστικά, τα επίθετα, τις αντωνυμίες, τα αριθμητικά, τα επιρρήματα και, κυρίως, το ρήμα. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στις ιδιομορφίες και τους ανώμαλους σχηματισμούς τόσο του ονοματικού όσο και του ρηματικού μέρους της αρχαίας ελληνικής γλώσσας. Οι συντακτικές ασκήσεις αναφέρονται, κυρίως, στα δύσκολα συντακτικά φαινόμενα, όπως στην ανάλυση των μετοχών σε ισοδύναμες δευτερεύουσες προτάσεις, στη σύμπτυξη των προτάσεων σε μετοχές, στη μετατροπή της ενεργητικής σύνταξης σε παθητική και αντίστροφα, στην αλλαγή του είδους των υποθετικών λόγων, στον ευθύ και πλάγιο λόγο κλπ.
• Ετυμολογική άσκηση ( εύρεση ομόρριζων λέξεων με τις λέξεις του κειμένου, παραγωγή από ρήματα ή ρηματικούς τύπους ουσιαστικών, παραγωγή επιθέτων και επιρρημάτων κλπ.)

Το πρώτο θέμα στις ενότητες 1- 10 είναι κατάλληλο για τη διδασκαλία του μαθήματος στη Β΄ λυκείου και προσεγγίζεται διαγραμματικά κατά νοηματικές ενότητες, ώστε να καταστεί σαφέστερη η διαδικασία της συντακτικής ανάλυσης που στόχο έχει την ορθή μετάφραση του κειμένου.

Το βιβλίο πλαισιώνει κατάλογος 175 ανωμάλων ρημάτων με σύνθετα, συντάξεις και περιφράσεις. Στην εμπέδωση των συντακτικών φαινομένων κάθε ενότητας αποσκοπούν οι επαναληπτικές ασκήσεις που βρίσκονται στο τέλος του βιβλίου. Τέλος, ένας πλήρης κατάλογος περιφράσεων και ιδιωματισμών της αρχαίας ελληνικής ολοκληρώνει αυτήν την προσπάθειά μας.

Στον τόμο των απαντήσεων δίνεται η μετάφραση των κειμένων, οι απαντήσεις στις ασκήσεις των θεμάτων και των κριτηρίων αξιολόγησης, καθώς και των επαναληπτικών ασκήσεων. Επίσης, περιλαμβάνεται η  πλήρης συντακτική ανάλυση όλων των θεμάτων.

Η δομή του βιβλίου και η διάταξη του περιεχομένου σε δύο τόμους στόχο έχει να διευκολύνει τη διδασκαλία του μαθήματος του «αδίδακτου κειμένου». Γι’ αυτόν τον λόγο οι απαντήσεις βρίσκονται σε ξεχωριστό τόμο προκειμένου να ενισχυθεί η αυτενέργεια του μαθητή και η δημιουργική του προσπάθεια. Παράλληλα, αποτρέπεται από το να βρίσκει εύκολα λύσεις στα σημεία που τον προβληματίζουν.

Η Αρχαία Ελληνική Θεματογραφία, όπως και η Γραμματική και το Συντακτικό της αρχαίας Ελληνικής των εκδόσεων Χατζηθωμά, αποτελούν, κατά τη γνώμη μας, βασικό εργαλείο για την κατανόηση του αρχαίου λόγου, πολύτιμο βοήθημα για κάθε μελετητή της αρχαίας Ελληνικής γραμματείας.

Αθήνα, Ιούλιος 2016                                   Ιωάννης Απ. Λιναρδής

                                                                        Μαρία Σταμλακού