Κείμενο 1
Το ζήτημα της ευτυχίας και η νέα σχολική χρονιά
«Το ζήτημα της ευτυχίας νομίζω ότι απουσιάζει τελείως από το ‘πρόγραμμα σπουδών’ των σχολείων σας» έλεγε πρόσφατα πανεπιστημιακός μεγάλου Αμερικανικού πανεπιστημίου που κάθισε στο τραπέζι κεντρικού καφέ της πόλης απέναντι σε μια παρέα εκπαιδευτικών οι οποίοι σύντομα έστρεψαν τις σκέψεις τους στο θέμα της περιόδου: την έναρξη μιας νέας σχολική χρονιάς.
«Το κεντρικό ζήτημα είναι η ευτυχία. Να είναι οι μαθητές ευτυχισμένοι και να μαθαίνουν τις ευθύνες τους ως πολίτες, σίγουρα όχι δε, οι βαθμοί και τα διαγωνίσματα που στις σκανδιναβικές χώρες τα πιάνουν προς τα τέλος της σχολικής τους ζωής. Απλά η ευτυχία…»
Ακούστηκαν και άλλα ερωτήματα: «Πώς θα κάνουμε τη γνώση να είναι μια χαρούμενη διαδικασία;». «Πώς θα κάνουμε τα παιδιά να τους αρέσει να έρχονται στο σχολείο;». «Πώς θα συνυφανθεί το σχολείο με τον σχηματισμό του χαρακτήρα τους;»
Η συζήτηση σύντομα προκάλεσε αμήχανα χαμόγελα. «Θα φτάσουμε μήπως να μιλάμε για έρωτα της μάθησης;» σχολίασε κυρία της παρέας. Άρχισε τη φράση της ειρωνικά, αλλά πριν τελειώσει κατάλαβε ότι ίσως αυτό να ήταν το σημαντικότερο ζήτημα.
Η απαγόρευση των κινητών στα σχολεία είναι ένα πολύ σημαντικό εκπαιδευτικό μέτρο, αλλά δεν είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα των ελληνικών σχολείων. Να συζητήσουμε και μερικά ζητήματα που πρέπει να ανασυρθούν στην εκπαιδευτική επικαιρότητα των επομένων εβδομάδων: α) Να μειωθεί η διδακτέα και εξεταστέα ύλη στα σχολεία (ειδικά στα Λύκεια), β) Να υποχωρήσει το απαρχαιωμένο εκπαιδευτικό μοντέλο της διδασκαλίας όπως γίνεται σήμερα με τον εκπαιδευτικό να απαγγέλει απλά το επόμενο κεφάλαιο και να εμπλακούν οι μαθητές και οι μαθήτριες περισσότερο σε έρευνα και συνεργασίες στην αναζήτηση της γνώσης, γ) Να αλλάξει έως και η αρχιτεκτονική των σχολικών αιθουσών, δ) Να αναλάβουν οι νέοι εκπαιδευτικές «αποστολές» στα σχολεία
τους και εθελοντικές δράσεις
Κείμενο 2
Ένα σκέτο σώμα
Οι έρευνες των τελευταίων ετών είναι κάθε χρόνο και πιο απογοητευτικές όσον αφορά τις δεξιότητες των παιδιών στα θέματα συνθετικής και αναλυτικής σκέψης, κατανόησης κειμένων, συγκρότησης άποψης με στέρεα επιχειρήματα. Η Παιδεία μας έτσι κι αλλιώς δεν είναι παιδεία, είναι αυστηρή εξειδίκευση πάνω σε γνωστικούς τομείς, με μοναδική επιδίωξη τη δημιουργία επιστημόνων – και κατ’ επέκταση ανθρώπων – που γνωρίζουν τα πάντα για ένα θέμα αλλά είναι αρκετά αδέξιοι σε μια σειρά από άλλα που δεν άπτονται της θέσης και του μισθού τους.
Πριν αρχίσουμε να γκρινιάζουμε για αυτό, ας ρίξουμε μια ματιά στους εαυτούς μας να δούμε αν εμείς είμαστε καλύτεροι. Δεν είμαστε. Έχουμε αφήσει να ατροφήσουν μια σειρά από ικανότητες τις οποίες χάριν ευκολίας έχουμε παραχωρήσει στην τεχνολογία. Κάποτε γνώριζα απ’ έξω όλα τα τηλέφωνα των φίλων μου και πολλά ακόμη,σήμερα θυμάμαι μόνο τα τέσσερα βασικά. Δεν πηγαίνω ούτε στο περίπτερο δίχως πλοηγό στο αυτοκίνητο και δεν θυμάμαι τα ραντεβού της εβδομάδας αν δεν ανοίξω το σκονάκι στο κινητό.
Όσο για την κατανόηση κειμένου, μια ολιγόλεπτη βόλτα στα social media και στα σχόλια κάτω από αναρτήσεις μπορεί να μας πείσει ότι δεν ξέρουμε τι διαβάζουμε, δεν καταλαβαίνουμε αυτό που γράφεται αλλά διαβάζουμε αυτό που έχουμε στο μυαλό μας πριν καν αρχίσουμε την ανάγνωση του κειμένου. Είμαι κάθε άλλο παρά τεχνοφοβικός, οι τεχνολογικές κατακτήσεις είναι κατακτήσεις του ανθρώπινου πνεύματος και ταλέντου και επίσης δεν με τρομάζει καθόλου που οι μικρές μου κόρες είναι τόσο εξοικειωμένες με τους υπολογιστές που πολλές φορές μου λύνουν θέματα που δεν μπορώ να λύσω. Το ποτάμι της τεχνολογίας δεν γυρίζει πίσω και όπως σε όλα τα πράγματα δεν φταίνε τα πράγματα αλλά η χρήση τους.
Με τρομάζει όμως το τι έχουμε γίνει αν μας αφήσεις κάπου γυμνούς. Δίχως ρούχα, δίχως κινητό, δίχως υπολογιστή. Τι αξίζει από εμάς αν μείνουμε ένα σκέτο σώμα, ένα σκέτο μυαλό. Δίχως τις βοήθειες των άλλων που έτσι κι αλλιώς έχουν ξεχάσει πώς βοηθάμε αλλά μόνο πώς ανταγωνιζόμαστε.
Κείμενο 3
Μίροσλαβ Χόλουμπ, Η πόρτα
Πήγαινε κι άνοιξε την πόρτα.
Μπορεί απ’ έξω εκεί να στέκει
ένα δέντρο, ένα δάσος,
ένας κήπος
ή μια πόλη μαγική.
Πήγαινε κι άνοιξε την πόρτα.
Μπορεί να είναι το σκυλί που ψαχουλεύει.
Μπορεί να δεις κάποια μορφή,
ή ένα μάτι,
ή την εικόνα
μιας εικόνας.
Πήγαινε κι άνοιξε την πόρτα.
Αν είναι η καταχνιά
θα καθαρίσει.
Πήγαινε κι άνοιξε την πόρτα.
Κι αν είναι μόνο η σκοτεινιά
που θορυβεί
κι αν είναι μόνο
κούφιος άνεμος
κι αν
τίποτα
δεν είναι
έξω εκεί,
πήγαινε κι άνοιξε την πόρτα.
Τουλάχιστον
θα γίνει
κάποιο
ρεύμα.
ΘΕΜΑΤΑ
ΘΕΜΑ Α
Α1. Να αποδώσετε συνοπτικά σε μία παράγραφο 60-70 λέξεων τις απόψεις του αρθρογράφου για τις επιδράσεις της τεχνολογίας (Κείμενο 2)
Μονάδες 20
ΘΕΜΑ Β
Β1.
Β1. Να γράψετε στο τετράδιό σας δίπλα στον αριθμό της Στήλης Α το γράμμα από τη Στήλη Β που αντιστοιχεί στην ορθή απάντηση, με βάση το περιεχόμενο του Κειμένου 1 και 2 (χωρίς αναφορά σε χωρία των κειμένων):
Μονάδες 15
Β2. α. Να εντοπίσετε ένα σημείο στο Κείμενο 1 όπου γίνεται χρήση ευθύ λόγου. Πώς επηρεάζει το κείμενο ως προς το νόημα και το υφολογικό αποτέλεσμα; (μονάδες 5)
β. Να δημιουργήσετε έναν νέο τίτλο για το Κείμενο 1. Ο τίτλος σας να περιλαμβάνει σχόλιο (μονάδες 5)
Μονάδες 10
Β3.
Στο κείμενο 2 γίνεται εναλλαγή μεταξύ του α ́ πληθυντικού και του α ́ ενικού ρηματικού προσώπου. Να δικαιολογήσετε την επιλογή αυτή του συντάκτη λαμβάνοντας υπόψη την πρόθεση του συντάκτη και το είδος του κειμένου
Μονάδες 10
Μονάδες 35
ΘΕΜΑ Γ
Ποια προτροπή διατυπώνει το ποιητικό υποκείμενο προς τον δέκτη του στο Κείμενο 3; Να την ερμηνεύσετε σχολιάζοντας παράλληλα τουλάχιστον τρεις κειμενικούς δείκτες. Θεωρείτε ότι η παιδεία μπορεί λειτουργήσει βοηθητικά στην προτροπή αυτή ; Η απάντησή σας να εκτείνεται σε 150- 200 λέξεις
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Δ
Δ.1. Στο κείμενο 1 διατυπώνονται οι εξής προβληματισμοί: «Πώς θα κάνουμε τη γνώση να είναι μια χαρούμενη διαδικασία». «Πώς θα κάνουμε τα παιδιά να τους αρέσει να έρχονται στο σχολείο». «Πώς θα συνυφανθεί το σχολείο με τον σχηματισμό του χαρακτήρα τους;». Με αφορμή τους προβληματισμούς αυτούς να γράψετε ένα άρθρο για την εφημερίδα του σχολείου σας. Σε αυτό αναφέρετε τις απόψεις σας σχετικά με το ρόλο του σχολείου στην διαμόρφωση της προσωπικότητας των μαθητών ώστε να εξελιχθούν στην καλύτερη εκδοχή του εαυτού τους, λαμβάνοντας υπόψη την παρουσία της τεχνολογίας στην καθημερινότητά τους (350 – 400 λέξεις)
Μονάδες 30
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΚΡΙΤΗΡΙΟΥ
ΘΕΜΑ Α
Α1. Προσεγγίζοντας τις επιδράσεις της τεχνολογίας, ο αρθρογράφος δηλώνει ότι δεν είναι τεχνοφοβικός, καθώς την αναγνωρίζει ως πνευματική κατάκτηση που αποτιμάται από τον τρόπο χρήσης της . Ωστόσο, τον προβληματίζει η αποδυνάμωση βασικών ικανοτήτων λόγω της ευκολίας που προσφέρει η τεχνολογία, όπως η μνήμη και ο προσανατολισμός. Ολοκληρώνει με έκφραση ανησυχίας σχετικά με τη δυνατότητα διατήρησης της αξίας του ανθρώπου μετά την απογύμνωσή του από τα τεχνολογικά μέσα και την αλληλεγγύη. (70 λέξεις)
ΘΕΜΑ Β
Β1.1=γ, 2=γ, 3=α, 4=β, 5=γ
Β2. α. Στο κείμενο 1 ο συντάκτης κάνει χρήση ευθύ λόγου σε διάφορα σημεία. Στην πρώτη παράγραφο παρατίθενται με τρόπο αυτούσιο οι απόψεις ενός Αμερικανού πανεπιστημιακού («Το ζήτημα της ευτυχίας νομίζω ότι απουσιάζει τελείως από το ‘πρόγραμμα σπουδών’ των σχολείων σας»). Η χρήση του ευθύ λόγου ενισχύει την εγκυρότητα και αξιοπιστία του κειμένου, αφού παραθέτει τα λόγια ενός προσώπου με αδιαμφισβήτητο κύρος που λειτουργεί ως αυθεντία. Παράλληλα, ο ευθύς λόγος διακόπτει τη μονοτονία της αφήγησης, προσδίδει ζωντάνια και αμεσότητα στο λόγο,
καθιστώντας το ύφος οικείο.
Β.2. β.Τίτλος με σχόλιο: Διδάσκοντας… ευτυχία!
Β.3. Στο κείμενο 2 γίνεται εναλλαγή μεταξύ του α ́ πληθυντικού και του α ́ ενικού ρηματικού προσώπου. Με το α ́ πληθυντικό («…δεν ξέρουμε τι διαβάζουμε, δεν καταλαβαίνουμε αυτό που γράφεται αλλά διαβάζουμε αυτό που έχουμε στο μυαλό μας πριν καν αρχίσουμε την ανάγνωση του κειμένου.») ο συντάκτης εντάσσει τον εαυτό του σ’ ένα κοινό σύνολο με τον αναγνώστη, προσδίδοντας καθολικότητα στα γραφόμενα. Έτσι, η αδυναμία ουσιαστικής κατανόησης κειμένων ανάγεται σε ένα βίωμα που όλους μας αφορά. Ο συντάκτης καταργεί τη συναισθηματική απόσταση με τον αναγνώστη και μέσα από τη συλλογικότητα ευαισθητοποιεί. Με το α’ ενικό πρόσωπο, στη συνέχεια («Είμαι κάθε άλλο παρά τεχνοφοβικός… που δεν μπορώ να λύσω) παραθέτει τις προσωπικές του απόψεις σχετικά με την τεχνολογία, προσδίδοντας στο κείμενο βιωματικό χαρακτήρα και υποκειμενικότητα, αφού λαμβάνει τη μορφή μιας προσωπικής μαρτυρίας. Η εναλλαγή των ρηματικών προσώπων προσδίδει υφολογική ποικιλία και παραστατικότητα στα γραφόμενα, ενώ ενισχύει την πειστικότητα του κειμένου. Σχετίζεται τόσο με την πρόθεση του συντάκτη να αναδείξει το φαινόμενο και να ευαισθητοποιήσει τους αναγνώστες ενώ, παράλληλα, συνάδει με το είδος του κειμένου, ένα άρθρο γνώμης που περιλαμβάνει την προσωπική τοποθέτηση του συντάκτη σχετικά με ένα θέμα γενικού ενδιαφέροντος που αφορά το σύνολο της κοινής γνώμης.
ΘΕΜΑ Γ
Η προτροπή που διατυπώνει το ποιητικό υποκείμενο («Πήγαινε κι άνοιξε την πόρτα») έχει χαρακτήρα αλληγορικό, μας καλεί να υπερβούμε τους φόβους μας και να τολμήσουμε να εξερευνήσουμε το άγνωστο. Απευθύνεται σε β ρηματικό πρόσωπο και αξιοποιεί την προστακτική έγκλιση, καθώς απευθύνεται άμεσα στον αναγνώστη με τρόπο άμεσο. Η προτροπή αυτή ενισχύεται από την επανάληψή της φράσης «Πήγαινε κι άνοιξε την πόρτα»), η οποία δημιουργεί έναν ρυθμό που τονίζει τον επιτακτικό χαρακτήρα της. Οι εικόνες που ακολουθούν την προτροπή, όπως το δέντρο, το δάσος, η πόλη, η καταχνιά, η σκοτεινιά, δημιουργούν ένα μωσαϊκό δυνατοτήτων και αβεβαιοτήτων και μια αίσθηση αναζήτησης. Αισθητοποιούν με τρόπο παραστατικό τις απεριόριστες δυνατότητες που κρύβονται πέρα από την πόρτα, εγείροντας το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Ωστόσο, ακόμα κι αν τίποτε δεν υπάρχει πίσω από την πόρτα, η προτροπή
για το άνοιγμά της είναι μια εξέλιξη, μια υπέρβαση που σηματοδοτεί την προσωπική μας ολοκλήρωση. Θεωρώ ότι η παιδεία μπορεί να λειτουργήσει θετικά στην προτροπή αυτή, αφού λειτουργεί ως κινητήριος μοχλός ανάπτυξης και εξέλιξης. Καλλιεργεί την προσωπικότητα των νέων, παρέχοντας τα πνευματικά και ηθικά εφόδια που μπορούν να εγείρουν την περιέργεια για την εξερεύνηση του Αγνώστου. (186 λέξεις)
ΘΕΜΑ Δ
Η καλύτερη εκδοχή του εαυτού μας
Η έναρξη κάθε νέας σχολικής χρονιάς φέρνει στο προσκήνιο προβληματισμούς για τον ουσιαστικό ρόλο του σχολείου. Με αφορμή πρόσφατες έρευνες σχετικά με τον αναποτελεσματικό χαρακτήρα του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος που στερεί τη δημιουργικότητα και την ευτυχία, προκύπτει έντονος προβληματισμός σχετικά με τη δυνατότητα του σχολείου να γαλουχήσει προσωπικότητες ολοκληρωμένες, ιδιαίτερα σε μια εποχή κυριαρχίας της τεχνολογίας. Προκειμένου, λοιπόν, ν’ ανταποκριθεί στον παιδαγωγικό του ρόλο, το σχολείο οφείλει να ανανεωθεί και να απαγκιστρωθεί από το τεχνοκρατικό πνεύμα της εξειδίκευσης και της μετάδοσης στείρας γνώσης. Αντίθετα, είναι σημαντικό να καταστεί ένας χώρος δημιουργικότητας και καινοτομίας, όπου οι μαθητές εμπλέκονται ουσιαστικά στην αναζήτηση της γνώσης, καλλιεργώντας όχι μόνο την κριτική τους σκέψη αλλά και τη φαντασία. Σύγχρονες μέθοδοι διδασκαλίας που περιορίζουν την παθητική ακρόαση κεντρίζουν το ερευνητικό πνεύμα, ενώ η αισθητική αναβάθμιση των σχολικών κτιρίων και η αλλαγή της αρχιτεκτονικής των αιθουσών μπορεί να ανανεώσει την ενέργεια, αφού το σχολείο θα καταστεί ένας χώρος που εμπνέει όνειρα. Όμως, είναι σημαντική και η καλλιέργεια αξιών όπως η υπευθυνότητα και η προώθηση δραστηριοτήτων όπως ο εθελοντισμός, αφού η προσφορά στο σύνολο επιφέρει την τελείωση. Απώτερο ζητούμενο της παιδείας δεν είναι η εξειδίκευση αλλά η ισορροπία και η ευτυχία!
Μια τέτοια προσέγγιση οφείλει να λαμβάνει υπόψιν τις τεχνολογικές εξελίξεις, αφού η τεχνητή νοημοσύνη και η ψηφιοποίηση είναι η σύγχρονή μας πραγματικότητα. Είναι σημαντικό να μην είμαστε τεχνοφοβικοί αλλά να αξιοποιήσουμε την τεχνολογία ως πολύτιμο εργαλείο, με γνώμονα πάντα τη σύνεση και την παιδαγωγική στόχευση. Ο ψηφιακός γραμματισμός αποτελεί πρωταρχικό ζητούμενο. Οι διαδραστικές πλατφόρμες, τα εκπαιδευτικά λογισμικά και οι ψηφιακές πηγές μπορούν να εμπλουτίσουν τη μαθησιακή διαδικασία, να κάνουν την ύλη πιο ελκυστική και να προσφέρουν στους μαθητές ποικίλες ευκαιρίες για εξερεύνηση και ανακάλυψη. Ωστόσο, είναι ζωτικής σημασίας να μην επιτρέψουμε στην τεχνολογία να υποκαταστήσει την ανθρώπινη επαφή, την κοινωνική αλληλεπίδραση και την ανάπτυξη των λεγόμενων «ήπιων» δεξιοτήτων, όπως η ενσυναίσθηση, η συνεργασία και η επικοινωνία. Τέλος, θα πρέπει να εμφυσήσουμε στους μαθητές την έννοια του ψηφιακού ανθρωπισμού, ώστε η χρήση της τεχνολογίας να είναι επωφελής για όλους.
Σε μια εποχή διαρκούς τεχνολογικής ανάπτυξης και εξέλιξης, το σχολείο ως βασικός φορέας αγωγής καλείται να επαναπροσδιορίσει τον ρόλο του, ενσωματώνοντας δημιουργικά την τεχνολογία στην εκπαιδευτική διαδικασία, αλλά παραμένοντας σταθερό στις θεμελιώδεις αρχές της ολόπλευρης ανάπτυξης των μαθητών. Μόνο έτσι θα μπορέσει να δημιουργήσει πολίτες ευτυχισμένους, υπεύθυνους και ικανούς να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις του σύγχρονου κόσμου.
Υπογραφή Αρθρογράφου
(395 λέξεις)
«Το ζήτημα της ευτυχίας νομίζω ότι απουσιάζει τελείως από το ‘πρόγραμμα σπουδών’ των σχολείων σας» έλεγε πρόσφατα πανεπιστημιακός μεγάλου Αμερικανικού πανεπιστημίου που κάθισε στο τραπέζι κεντρικού καφέ της πόλης απέναντι σε μια παρέα εκπαιδευτικών οι οποίοι σύντομα έστρεψαν τις σκέψεις τους στο θέμα της περιόδου: την έναρξη μιας νέας σχολική χρονιάς.
Οι έρευνες των τελευταίων ετών είναι κάθε χρόνο και πιο απογοητευτικές όσον αφορά τις δεξιότητες των παιδιών στα θέματα συνθετικής και αναλυτικής σκέψης, κατανόησης κειμένων, συγκρότησης άποψης με στέρεα επιχειρήματα. Η Παιδεία μας έτσι κι αλλιώς δεν είναι παιδεία, είναι αυστηρή εξειδίκευση πάνω σε γνωστικούς τομείς, με μοναδική επιδίωξη τη δημιουργία επιστημόνων – και κατ’ επέκταση ανθρώπων – που γνωρίζουν τα πάντα για ένα θέμα αλλά είναι αρκετά αδέξιοι σε μια σειρά από άλλα που δεν άπτονται της θέσης και του μισθού τους.
