Κριτήρια ΓΕΛ
“ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ” Κριτήριο Αξιολόγησης με Απαντήσεις
Απρ
Κείμενο 1
Η UNESCO καθιερώνει Παγκόσμια Ημέρα Ελληνικής Γλώσσας
Να καθιερωθεί η 9η Φεβρουαρίου κάθε έτους ως Παγκόσμια Ημέρα Ελληνικής Γλώσσας πρότεινε το Εκτελεστικό Συμβούλιο της UNESCO, μετά από πρωτοβουλία της Μόνιμης Αντιπροσωπείας της Ελλάδας στον Οργανισμό. Στην απόφασή του το Εκτελεστικό Συμβούλιο σημειώνει ότι «η γλώσσα είναι φορέας πολιτισμού, κιβωτός αξιών, εννοιών, ταυτότητας, όργανο έκφρασης και δημιουργίας και γέφυρα επικοινωνίας, κατανόησης και συνεννόησης».
Τονίζει ταυτόχρονα, πως μεταξύ των χιλιάδων γλωσσών του κόσμου, η ελληνική συνδυάζει τέσσερα ιδιαιτέρως σημαντικά χαρακτηριστικά: α. Αδιάσπαστη συνέχεια 40 αιώνων προφορικής παράδοσης και 35 αιώνων γραπτής παράδοσης, γεγονός που καθιστά τα Ελληνικά την πιο μακροχρόνια, αδιάκοπα ομιλούμενη και γραφόμενη γλώσσα στην Ευρώπη. Το Εκτελεστικό Συμβούλιο υπενθυμίζει εν προκειμένω ότι όπως είπε ο ποιητής Γιώργος Σεφέρης κατά τη διάρκεια της ομιλίας του στην απονομή του Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1963, «η ελληνική γλώσσα δεν έπαψε ποτέ να ομιλείται. Υπέστη τις αλλαγές που υφίστανται όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί, αλλά ποτέ δεν υπήρξε κενό». β. Μοναδική καλλιέργεια ως γλώσσα (λεξιλόγιο, γραμματική και σύνταξη), λόγω της χρήσης της από απαράμιλλες ιστορικές προσωπικότητες της λογοτεχνίας, της ποίησης, του θεάτρου, της φιλοσοφίας, της πολιτικής και της επιστήμης, όπως ο Όμηρος, ο Πλάτων, ο Αριστοτέλης, ο Αισχύλος, ο Θουκυδίδης, ο Ιπποκράτης, ο Αρχιμήδης και οι Πατέρες της Εκκλησίας. γ. Ευρεία παρουσία σε πολλές γλώσσες, καθώς, διαχρονικά, η ελληνική έχει αποτελέσει μία από τις σημαντικότερες γλώσσες ως προς την επίδρασή της σε όλες τις άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες και, δι’ αυτών, ευρύτερα στον κόσμο των γλωσσών. δ Η ελληνική γλώσσα ήταν και παραμένει μέχρι και σήμερα ανεξάντλητη πηγή της διεθνούς επιστημονικής ορολογίας ιδιαίτερα στην ιατρική, καθώς και στα μαθηματικά, στη φυσική, στη χημεία, στη μηχανική, στην αστρονομία, στην κβαντομηχανική, στις κοινωνικές και στις ανθρωπιστικές επιστήμες.
Το Εκτελεστικό Συμβούλιο της UNESCO επισημαίνει ότι ως γλωσσική κοιτίδα των βασικών εννοιών του πολιτισμού, της επιστήμης και της φιλοσοφίας, η ελληνική γλώσσα κατέχει, με ιστορικά και αντικειμενικά κριτήρια, ξεχωριστή θέση μεταξύ των γλωσσών του κόσμου. «Η καθιέρωση ενός παγκόσμιου εορτασμού έχει εξαιρετική σημασία. Όχι μόνον για την έμφαση που θα δίδεται στην ελληνική γλώσσα ως παγκόσμιας πολιτιστικής αξίας. Μέσω καλά οργανωμένων εκδηλώσεων, οι Έλληνες όπου γης αλλά και πολλοί ξένοι με ελληνική παιδεία ή και άλλοι θα μπορέσουν να εκκινήσουν ή να ανανεώσουν την επαφή και τη σχέση τους με την ελληνική στη διαχρονικότητά της. Να επανεκτιμήσουν τη σχέση της με την καλλιέργεια του πνεύματος, της σκέψης και του πολιτισμού», πρόσθεσε ο κ. Κουμουτσάκος, Μόνιμος Αντιπρόσωπος της Ελλάδας στην UNESCO.
Κείμενο 2
Προοπτικές: Έλληνες και Ευρώπη
Η ελληνική κατατάσσεται μεταξύ των λεγόμενων «ασθενών» ευρωπαϊκών γλωσσών. Και αυτό επειδή ομιλείται μόνο από τα δέκα περίπου εκατομμύρια κατοίκους της Ελλάδας. Ανήκει, επομένως, στην ίδια ομάδα με άλλες γλώσσες, όπως τα δανέζικα ή τα ολλανδικά. Η πορτογαλική, αντίθετα, μπορεί να θεωρηθεί σχεδόν διεθνής γλώσσα, αφού στους ομιλητές της εντάσσονται και τα περίπου 160 εκατομμύρια Βραζιλιάνοι. Ωστόσο στα πλαίσια της Ευρώπης ανήκει και αυτή στις ασθενείς γλώσσες. Οι πολυάριθμοι μετανάστες ελληνικής καταγωγής που είναι εγκατεστημένοι στις ΗΠΑ, στον Καναδά, στην Αυστραλία, στη Γερμανία και στη Σουηδία, μετά την τρίτη γενιά αφομοιώνονται γλωσσικά από τη χώρα διαμονής τους.
Συγκρίσιμη με την Ελλάδα είναι κυρίως η Δανία, αφού η γεωγραφική έκταση και η εξάπλωση της γλώσσας στις δύο χώρες παρουσιάζουν αντιστοιχία. Η αντιστοιχία εξαντλείται ωστόσο μόνο σε στοιχεία που αφορούν την παρούσα γλωσσική κατάσταση, όχι την ιδεολογική φόρτισή της. Οι σημερινοί Έλληνες έχουν πλήρη συνείδηση της μακραίωνης ιστορικής τους παράδοσης, που αφορά και την ιστορική συνέχεια της γλώσσας τους, και αισθάνονται πολύ υπερήφανοι που ζουν στην κοιτίδα του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Αυτό ενέχει όμως ιδεολογικούς κινδύνους, και συγκεκριμένα τον κίνδυνο εσφαλμένης αποτίμησης της γλωσσικής πραγματικότητας που ισχύει σήμερα στην Ευρώπη. […]
Παρόλα αυτά, οι –αρχαίοι- Έλληνες εκπροσωπούνται γλωσσικά σε όλες σχεδόν τις ευρωπαϊκές γλώσσες με πολύ δυναμικό τρόπο. Αυτό οφείλεται στους λεγόμενους ουμανιστές.¹ Μέσω κυρίως της λατινικής, αλλά και αντλώντας απευθείας από την αρχαία ελληνική, έπλασαν ένα εξαιρετικά μεγάλο αριθμό λέξεων που όχι μόνο επιβιώνουν στις ευρωπαϊκές αυτές γλώσσες, αλλά και έχουν αποκτήσει μεγάλη σπουδαιότητα χάρη στην παγκόσμια εξάπλωση κυρίως της γαλλικής και της αγγλικής.
Κείμενο 3
Not enough memory
Κάποτε μου υπαγόρευε η Μούσα
στίχους ενώ κοιμόμουν στην βεράντα.
Ήμουν μικρή, αποστήθιζα τα πάντα
και τα κατέγραφα μόλις ξυπνούσα.
Ήξερα τότε τι θα πει ελπίδα.
Είχα πολλά χαρτιά, πολλά μολύβια.
Οι λέξεις ήταν χρήσιμα σωσίβια.
Τις στοίχιζα με τάξη στη σελίδα
κι όταν πνιγόμουν, τρέχαν να με σώσουν
απ’ τις κακές νεράιδες και τους δράκους
που δεν μπορούσαν πια να με σκοτώσουν.
Τώρα αγρυπνώ κι η Μούσα μου κοιμάται.
Γράφω και σβήνω πλάι σ’ άδειους λάκκους
που τους γεμίζει με αίμα όταν θυμάται.
Παρατηρήσεις
ΘΕΜΑ Α
Α1. Στο κείμενο 1 αναλύονται τα χαρακτηριστικά που καθιστούν τη γλώσσα σημαντική σύμφωνα με την Unesco. Να τα αποδώσετε συνοπτικά σε μια παράγραφο 60 – 70 λέξεων
ΘΕΜΑ Β
Β1. Να γράψετε στο τετράδιό σας δίπλα στον αριθμό της Στήλης Α το γράμμα από τη Στήλη Β που αντιστοιχεί στην ορθή απάντηση, με βάση το περιεχόμενο των κειμένων 1 και 2 (χωρίς αναφορά σε χωρία του κειμένου):
Β2. α. Πρόθεση του συντάκτη στη δεύτερη παράγραφο του Κειμένου 1 είναι να αναδείξει τους λόγους για τους οποίους η Unesco πρότεινε την ανακήρυξη της 9ης Φεβρουαρίου κάθε έτους ως Παγκόσμια Ημέρα Ελληνικής Γλώσσας. Πώς ο τρόπος με τον οποίο οργανώνει τον λόγο του στην παράγραφο υπηρετεί την πρόθεσή του αυτή; (μον. 4).
β) Τι δηλώνουν τα εισαγωγικά στην πρώτη παράγραφο του κειμένου 1 και του κειμένου 2; (μον. 6)
Β3. Να εντοπίσετε ένα κοινό σημείο μεταξύ του Κειμένου 1 και του κειμένου 2 και ένα σημείο στο οποίο διαφοροποιούνται ως προς την τοποθέτησή τους σχετικά με την ελληνική γλώσσα.
ΘΕΜΑ Γ
Σε ποιο συμπέρασμα καταλήγει το ποιητικό υποκείμενο σχετικά με την επίδραση του λόγου στη ζωή του; Να αξιοποιήσετε στην απάντησή σας τρεις κειμενικούς δείκτες. Θεωρείτε ότι είναι επίκαιρος ο προβληματισμός του; (150 – 200 λέξεις)
ΘΕΜΑ Δ
Όπως επισημαίνει ο Γ. Σεφέρης κατά τη διάρκεια της ομιλίας του στην απονομή του Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1963, «η ελληνική γλώσσα δεν έπαψε ποτέ να ομιλείται. Υπέ στη τις αλλαγές που υφίστανται όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί, αλλά ποτέ δεν υπήρξε κενό». Σε μια ομιλία σας σε εκδήλωση του σχολείου σας παρουσιάζετε τις απόψεις σας σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο η διαχρονική παρουσία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας έχει διαμορφώσει την ευρωπαϊκή και παγκόσμια σκέψη και τον πολιτισμό. Ποιος πιστεύετε ότι είναι ο ρόλος της νέας γενιάς στην αξιοποίηση και τη διατήρηση αυτής της πλούσιας γλωσσικής κληρονομιάς στον σύγχρονο κόσμο; (350 – 400 λέξεις)
Πρόσθετες Ασκήσεις
1. Στο κείμενο 1 αναφέρονται οι απόψεις δύο ειδικών. Ποιους ισχυρισμούς επιβεβαιώνουν; Να αξιολογήσετε την πειστικότητα του συγκεκριμένου τρόπου πειθούς.
2. Να αναφέρετε δύο τρόπους και δύο γλωσσικές επιλογές που προσδίδουν αντικειμενικότητα στο κείμενο 1.
3. Ποιο είναι το κυρίαρχο ρηματικό πρόσωπο στο κείμενο 1; Να δικαιολογήσετε την επιλογή του από τον συντάκτη.
4. Το κείμενο 1 είναι ένα άρθρο. Να αναφέρετε δύο χαρακτηριστικά που επιτρέπουν την κατάταξή του στον κειμενικό αυτό τύπο.
5. Να εντοπίσετε στο κείμενο 1 δύο σημεία στα οποία η γλώσσα χρησιμοποιείται συνυποδηλωτικά. Να αιτιολογήσετε την επιλογή αυτή από τον συντάκτη. Κατόπιν, να μετατρέψετε στην αντίθετη μορφή, αποδίδοντας το ίδιο νόημα.
6. Να δώσετε έναν νέο τίτλο στο κείμενο 1, ο οποίος να περιλαμβάνει σχόλιο.
7. Τι δηλώνουν οι ακόλουθες διαρθρωτικές λέξεις από το κείμενο 2; Ωστόσο, επομένως, όπως, επειδή.
8. Να εντοπίσετε ένα σημείο στο κείμενο 1 στο οποίο γίνεται χρήση παραδειγμάτων και να αιτιολογήσετε τον ρόλο τους.
9. «Οι σημερινοί Έλληνες έχουν πλήρη συνείδηση της μακραίωνης ιστορικής τους παράδοσης, που αφορά και την ιστορική συνέχεια της γλώσσας τους, και αισθάνονται πολύ υπερήφανοι που ζουν στην κοιτίδα του ευρωπαϊκού πολιτισμού». Ποιο είναι το κυρίαρχο είδος σύνδεσης στο απόσπασμα; Πώς επηρεάζει το νόημα και το ύφος του κειμένου;
10. Στην πρώτη παράγραφο του κειμένου 2 γίνεται χρήση μιας αντίθεσης. Να δηλώσετε τα μέρη και το ρόλο της.
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΚΡΙΤΗΡΙΟΥ
ΘΕΜΑ Α
Α1. Σύμφωνα με την UNESCO, η ελληνική γλώσσα είναι σημαντική για τέσσερις βασικούς λόγους. Επισημαίνονται η μακραίωνη και αδιάσπαστη προφορική και γραπτή της παράδοση, που την καθιστά τη μακροβιότερη στην Ευρώπη αλλά και η μοναδική της καλλιέργεια από σημαντικές ιστορικές προσωπικότητες. Καθοριστική είναι, επίσης, η ευρεία της παρουσία και επιρροή σε πολλές άλλες γλώσσες και ο ρόλος της ως ανεξάντλητη πηγή της διεθνούς επιστημονικής ορολογίας σε πολλούς τομείς. (67 λέξεις)
ΘΕΜΑ Β
α) Πρόθεση του συντάκτη στην παράγραφο είναι να αναδείξει τους λόγους για τους οποίους η Unesco πρότεινε την ανακήρυξη της 9ης Φεβρουαρίου κάθε έτους ως Παγκόσμια Ημέρα Ελληνικής Γλώσσας. Ο τρόπος με τον οποίο οργανώνει τον λόγο του στην παράγραφο υπηρετεί την πρόθεσή του αυτή. Συγκεκριμένα, επιλέγει τη μέθοδο της διαίρεσης με την οποία καθιστά σαφείς του λόγους αυτούς, επιμερίζοντάς τους σε τέσσερις διακριτές κατηγορίες: την αδιάσπαστη συνέχεια της προφορικής και γραπτής παράδοσης, τη χρήση της από απαράμιλλες ιστορικές προσωπικότητες, την επίδραση σε άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες και το ότι αποτελεί ανεξάντλητη πηγή της διεθνούς επιστημονικής ορολογίας. Έτσι, προσδίδει εγκυρότητα και ακρίβεια στα γραφόμενα, αφού τονίζει τη σπουδαιότητα των χαρακτηριστικών που καθιστούν τη γλώσσα σημαντική και αιτιολογεί την πρόταση της Unesco, ενισχύοντας με τον τρόπο αυτό την πειστικότητα των ισχυρισμών του.
β) Τα εισαγωγικά στην πρώτη παράγραφο του Κειμένου 1 χρησιμοποιούνται για να αποδώσουν αυτούσια την απόφαση του Εκτελεστικού Συμβουλίου. Έτσι, ενισχύεται η εγκυρότητα και αξιοπιστία των γραφομένων και ο πληροφοριακός χαρακτήρας του κειμένου.
Στην πρώτη παράγραφο του Κειμένου 2 τα εισαγωγικά χρησιμοποιούνται για να δηλώσουν την ειρωνεία. Υποδηλώνουν ότι ο χαρακτηρισμός «ασθενών» χρήζει αμφισβήτησης, αφού η ελληνική γλώσσα και άλλες ευρωπαϊκές έχουν μια μακραίωνη παράδοση.
Προσοχή!! άσκηση σχετική με τη χρήση των εισαγωγικών έχει αξιοποιηθεί και στις πανελλαδικές εξετάσεις!!
Β3. α. Να εξηγήσετε στο Κείμενο 1 τη λειτουργία ως προς το επικοινωνιακό τους αποτέλεσμα: της διπλής παύλας (– έχει 82.000 κατοίκους –) και των διπλών εισαγωγικών («Για παράδειγμα, όταν ρώτησα έναν μαθητή τι θα κάνει μετά το τέλος της σχολικής χρονιάς, μου είπε: “Θα γίνω γιατρός, αλλά γιατρός ρομποτικής”»). (μονάδες 8)
β. Τι δηλώνουν τα εισαγωγικά στις παρακάτω φράσεις του Κειμένου 1;
– «μύθο της απάθειας» (παράγραφος 2)
– «πράσινο κύμα» (παράγραφος 3)
– «Η φωνή της Γης» (παράγραφος 3) (μονάδες 6)
Β3. Τα δύο μη λογοτεχνικά κείμενα έχουν ως θέμα την ελληνική γλώσσα και την αξία της διαχρονικά. Ένα κοινό σημείο στο οποίο συγκλίνουν είναι η ανάδειξη της ιστορικής συνέχειας της ελληνικής γλώσσας και της συμβολής της στη διαμόρφωση του ευρωπαϊκού πολιτισμού αλλά και η επισήμανση της ισχυρής της παρουσίας στις ευρωπαϊκές γλώσσες μέσω της δραστηριότητας των ουμανιστών και της ενεργής ορολογίας των επιστημών. Ωστόσο, διαφοροποιούνται στις διαπιστώσεις τους σχετικά με τη θέση της σήμερα. Το κείμενο 1 επικεντρώνεται στην ανάδειξη της αξίας της ελληνικής γλώσσας, επισημαίνοντας τα θετικά χαρακτηριστικά της, όπως αναγνωρίστηκαν από την Unesco, ενώ το κείμενο 2 επισημαίνει τον περιορισμένο αριθμό των ομιλητών της σε σύγκριση με άλλες γλώσσες, καθώς και τη γλωσσική αφομοίωση των Ελλήνων της διασποράς, κατατάσσοντας την ελληνική στις λεγόμενες «ασθενείς» γλώσσες.
Προσοχή!! Άσκηση με σύγκριση κειμένων στις πανελλαδικές εξετάσεις συναντήσα-με σε επαναληπτικές!!
επαναληπτικές 2023
Β3. Να συγκρίνετε τις απόψεις των συγγραφέων στα δύο χωρία: «Δεν χρειάζεται … αυτοσεβασμό σου» (Κείμενο 1) και «Τουλάχιστον, ας φροντίσει … αρχές και αξίες» (Κείμενο 2) ως προς τη σχέση του αυτοσεβασμού με τον σεβασμό (60-70 λέξεις). (μονάδες 10)
επαναληπτικές 2024
Β3. Πώς «συνομιλεί» το περιεχόμενο της τελευταίας παραγράφου του Κειμένου 1 («Τα οφέλη της σωματικής άσκησης… συμμετοχή») με το περιεχόμενο του Κειμένου 2 ως προς τη στάση της κοινωνίας απέναντι στα ΑμεΑ; (μονάδες 10)
ΘΕΜΑ Γ
Το ποιητικό υποκείμενο αποτυπώνει την επίδραση του λόγου στη ζωή του. Πρόκειται, ουσιαστικά, για μια αποτίμηση στο πλαίσιο μιας αυτοκριτικής με έντονα εξομολογητικό τόνο, όπως προκύπτει από τη χρήση του α’ ενικού ρηματικού προσώπου που επιλέγει, προκειμένου να αποδώσει το βίωμά του. Η σκέψη του δομείται γύρω από μια βασική αντίθεση, η οποία σχετίζεται με τη σταδιακή αποδυνάμωση του λόγου μέσα στα χρόνια. Το ποιητικό υποκείμενο καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ο λόγος, ο οποίος στην παιδική του ηλικία λειτουργούσε ως σωτήριο μέσο και πηγή ελπίδας, στην παρούσα φάση της ζωής του έχει χάσει αυτή τη δύναμη. Ο έντονα μεταφορικός λόγος αισθητοποιεί τα βιώματα, ενισχύοντας την παραστατικότητα και τη γλαφυρότητα του ύφους. Οι λέξεις, απόσταγμα έμπνευσης («υπαγόρευε η Μούσα») και πηγή πνευματικής σωτηρίας («χρήσιμα σωσίβια») που απάλλασσαν το ποιητικό υποκείμενο από τις φοβίες της άγνοιας («απ’ τις κακές νεράιδες και τους δράκους / που δεν μπορούσαν πια να με σκοτώσουν»), σταδιακά αποδυναμώθηκανν. Η αντίθεση καθίσταται εμφανής μέσα από την αξιοποίηση ρημάτων με αντιθετικό νόημα («Τώρα αγρυπνώ κι η Μούσα μου κοιμάται»). Οι λέξεις που κάποτε έδιναν ελπίδα, τώρα γεμίζουν «αίμα». Ο προβληματισμός του ποιητικού υποκειμένου είναι επίκαιρος σήμερα, την εποχή της γλωσσικής αλλοτρίωσης. Η αποσπασματική επικοινωνία κάνει τις λέξεις να χάνουν την αξία τους, ενώ η αισιοδοξία του λόγου υποκαθίσταται από την ανάπτυξη της ρητορικής μίσους και τις απόπειρες χειραγώγησης μέσω της προπαγάνδας. Ώρα να ξυπνήσουμε τη Μούσα! (200 λέξεις)
ΘΕΜΑ Δ
Σήμερα, θα ήθελα να αναφερθώ σε μια αδιαμφισβήτητη αλήθεια, όπως την διατύπωσε ο μεγάλος μας ποιητής Γιώργος Σεφέρης: «η ελληνική γλώσσα δεν έπαψε ποτέ να ομιλείται. Υπέστη τις αλλαγές που υφίστανται όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί, αλλά ποτέ δεν υπήρξε κενό». Αυτά τα λόγια, ειπωμένα στην απονομή του βραβείου Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1963, συμπυκνώνουν τη διαχρονική παρουσία και τη ζωντάνια μιας γλώσσας που σφράγισε ανεξίτηλα την ευρωπαϊκή και παγκόσμια σκέψη και τον πολιτισμό και την οποία ως νέοι οφείλουμε να διαφυλάξουμε.
Πράγματι, η γλώσσα των προγόνων υπήρξε σημαντικός παράγοντας διαμόρφωσης του πνεύματος, θέτοντας τα θεμέλια για την ανάπτυξη των γραμμάτων και των τεχνών. Είναι καθοριστική η συνεισφορά αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων όπως ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης στη θεμελίωση της πολιτικής σκέψης και της επιστήμης. Δεν είναι υπερβολική η διαπίστωση ότι στην αρχαία Ελλάδα γεννήθηκε η δημοκρατία! Ανάλογα, τα έπη του Ομήρου και οι τραγωδίες του Αισχύλου, του Σοφοκλή και του Ευριπίδη οικοδόμησαν τα θεμέλια της λογοτεχνίας και εξακολουθούν να αποτελούν πηγή έμπνευσης για τους σύγχρονους δημιουργούς. Βέβαια, η επιρροή της ελληνικής γλώσσας δεν περιορίστηκε στην αρχαιότητα, αφού οι ουμανιστές της Αναγέννησης αξιοποίησαν τον τεράστιο λεξιλογικό πλούτο και στις νεότερες ευρωπαϊκές γλώσσες μέσα από τα λεγόμενα «δάνεια». Σε όλες τις επιστήμες γίνεται χρήση ειδικών όρων από τα ελληνικά, ενώ και στην καθημερινότητά μας ανακαλύπτουμε την παρουσία ελληνικών ριζών σε λέξεις ξενόγλωσσες.
Η τεράστια αξία της γλώσσας μας αλλά και η διαπίστωση των ποικίλων προκλήσεων που αντιμετωπίζει στις σύγχρονες παγκοσμιοποιημένες κοινωνίες, αναδεικνύει την ευθύνη της νέας γενιάς στη διατήρηση της σπουδαίας αυτής πνευματικής παρακαταθήκης. Ως νέοι έχουμε πρωτίστως χρέος να γνωρίσουμε τη γλώσσα μας σε βάθος, ώστε να είμαστε σε θέση να κατανοήσουμε την αξία της. Η επαφή με την αρχαία ελληνική γραμματεία και τη σύγχρονη λογοτεχνία είναι καθοριστική. Ανάλογα, οφείλουμε να χρησιμοποιούμε τη γλώσσα ορθά και να επιδιώκουμε την ανάδειξή της μέσα από την παραγωγή προφορικού και γραπτού λόγου. Τέλος, μέσα από την ορθολογική αξιοποίηση των μέσων και των δυνατοτήτων της ψηφιοποίησης και του διαδικτύου μπορούμε να ευαισθητοποιήσουμε τους νέους της ηλικίας μας σχετικά με την αξία της γλώσσας μας, δημιουργώντας μια διεθνή κοινότητα που περιλαμβάνει και τους Έλληνες του εξωτερικού.
Αγαπητοί μου, η γλώσσα μας είναι ένας θησαυρός, τον οποίο έχουμε την τιμή να απολαμβάνουμε καθημερινά. Είναι στο χέρι μας να αναλάβουμε το χρέος όχι μόνο της διαφύλαξης αλλά και της εξέλιξής της, ώστε να γίνουμε άξιοι συνεχιστές των προγόνων μας, δικαιώνοντας την απόφαση της Unesco για την ανάδειξη της Παγκόσμιας Ημέρας της Ελληνικής Γλώσσας.
Σας ευχαριστώ
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΠΡΟΣΘΕΤΕΣ ΑΣΚΣΗΣΕΙΣ
1. Στο κείμενο 1 αναφέρονται οι απόψεις του ποιητή Γιώργου Σεφέρη («η ελληνική γλώσσα … δεν υπήρξε κενό») και του Μόνιμου Αντιπροσώπου της Ελλάδας στην UNESCO, κ. Κουμουτσάκου ( «Η καθιέρωση ενός παγκόσμιου εορτασμού … και του πολιτισμού»). Ο ισχυρισμός του Γιώργου Σεφέρη επιβεβαιώνει τη διαχρονική συνέχεια της ελληνικής γλώσσας, ενώ οι δηλώσεις του κ. Κουμουτσάκου υπογραμμίζουν τη σημασία της καθιέρωσης της Παγκόσμιας Ημέρας για την ανάδειξη της ελληνικής γλώσσας ως παγκόσμιας πολιτιστικής αξίας και την ανανέωση της σχέσης των ανθρώπων με αυτήν. Η πειστικότητα αυτού του τρόπου πειθούς είναι ισχυρή, καθώς οι αναφορές σε έναν αναγνωρισμένο λογοτέχνη και έναν επίσημο φορέα συνιστούν επίκληση στην αυθεντία. Πράγματι, η αυτούσια παράθεση των απόψεών τους ενισχύει την αξιοπιστία των επιχειρημάτων και προσδίδει εγκυρότητα, καταδεικνύοντας την ευρυμάθεια του πομπού. Παράλληλα, ο ευθύς λόγος διακόπτει τη μονοτονία της αφήγησης και προσδίδει παραστατικότητα.
Β3. Στην πέμπτη παράγραφο του Κειμένου 1 («Ορμώμενος… δημιούργησαν»), η συντάκτρια παραθέτει τις απόψεις δύο ειδικών. Ποιες είναι αυτές; (μονάδες 5) Ποια κύρια θέση της προηγούμενης παραγράφου ενισχύουν; (μονάδες 5) Να αξιολογήσετε την πειστικότητα του συγκεκριμένου τρόπου πειθούς που χρησιμοποιεί η συντάκτρια. (μονάδες 5)
(η θεωρία για την επίκληση στην αυθεντία στο βιβλίο «Μέθοδος Γνώσης, Εκδόσεις Χατζηθωμά, σελ. 71)
2. Στο κείμενο 1 παρουσιάζονται με αντικειμενικότητα οι απόψεις του συντάκτη του σχετικά με τη γλώσσα, μέσα από την αξιοποίηση των κατάλληλων τρόπων και γλωσσικών επιλογών. Αρχικά, γίνεται χρήση της επίκλησης στη λογική με μέσο τα τεκμήρια. Παρατίθενται παραδείγματα σημαντικών προσωπικοτήτων από τον χώρο των τεχνών και των γραμμάτων που έκαναν χρήση της ελληνικής γλώσσας («όπως ο Όμηρος.. και οι Πατέρες της Εκκλησίας») και επιστημών οι οποίες αξιοποιούν διεθνή ορολογία που προέρχεται από την ελληνική γλώσσα («στην ιατρική … και στις ανθρωπιστικές επιστήμες»). Παράλληλα, επικαλείται την αυθεντία με αναφορά στις απόψεις δύο ειδικών, του Σεφέρη και του Κουμουτσάκου. Με τα μέσα αυτά προσδίδει αντικειμενικότητα, εγκυρότητα και αξιοπιστία στα γραφόμενα, καθιστώντας τους ισχυρισμούς του πειστικούς. Ανάλογα λειτουργούν και οι γλωσσικές επιλογές. Με τη χρήση του γ ρηματικού προσώπου, ενικού και πληθυντικού («τονίζει», «καθιστά», «επισημαίνει», «να εκκινήσουν», «να ανανεώσουν») ο συντάκτης αποστασιοποιείται από τα γραφόμενα και παρουσιάζει τις απόψεις του ως ουδέτερος παρατηρητής, καθιστώντας τις γενικά αποδεκτές. Παράλληλα, η χρήση της οριστικής έγκλισης ενισχύει την αντικειμενικότητα του λόγου, καθώς δηλώνει το βέβαιο και το πραγματικό στο πλαίσιο της επιστημικής τροπικότητας.
επαναληπτικές 2021
Β2. Στο Κείμενο 1 κυριαρχεί το α’ πληθυντικό πρόσωπο, ενώ στο Κείμενο 2 το α’ ενικό πρόσωπο. Να εξηγήσετε τις συγκεκριμένες γλωσσικές επιλογές, λαμβάνοντας υπόψη για καθεμία απ’ αυτές την πρόθεση του πομπού και το είδος του κειμένου.
4. Δύο χαρακτηριστικά που επιτρέπουν την κατάταξη του κειμένου 1 στον κειμενικό τύπο του άρθρου είναι αφενός ο τίτλος και η δημοσίευσή του σε μια εφημερίδα ευρείας κυκλοφορίας (εφημερίδα «Το Βήμα»), καθώς και ο πληροφοριακός του χαρακτήρας σε σχέση με ένα συγκεκριμένο γεγονός που αφορμάται από την επικαιρότητα (την καθιέρωση της Παγκόσμιας Ημέρας Ελληνικής Γλώσσας από την UNESCO)
5. Στο κείμενο η γλώσσα χρησιμοποιείται σε κάποια σημεία συνυποδηλωτικά.
α. «η γλώσσα είναι φορέας πολιτισμού, κιβωτός αξιών, εννοιών, ταυτότητας…»: Με τη μεταφορική χρήση των λέξεων «φορέας» και «κιβωτός» αισθητοποιείται η πολυπλοκότητα και ο πλούτος της γλώσσας ως μέσου διατήρησης και μετάδοσης άυλων στοιχείων. Μετατροπή στην αντίθετη μορφή (συνυποδήλωση): Η γλώσσα μεταφέρει και διαφυλάσσει τον πολιτισμό, τις αξίες, τις έννοιες και την ταυτότητα.
β. «γέφυρα επικοινωνίας, κατανόησης και συνεννόησης»: Η μεταφορά της «γέφυρας» υποδηλώνει τον συνδετικό ρόλο της γλώσσας μεταξύ των ανθρώπων, διευκολύνοντας την αλληλεπίδραση και την αρμονική συμβίωση, προσδίδοντας παραστατικότητα και γλαφυρότητα στο ύφος Μετατροπή στην αντίθετη μορφή (συνυποδήλωση): Η γλώσσα συνδέει τους ανθρώπους, επιτρέποντας την επικοινωνία, την κατανόηση και τη συνεργασία.
6. Ένας νέος τίτλος για το κείμενο 1 που περιλαμβάνει σχόλιο θα μπορούσε να είναι: «Μια μέρα… μόνο για την ελληνική γλώσσα!»
επαναληπτικές 2020
β. Ποια είναι η σχέση του τίτλου του Κειμένου 1 «Τρίκαλα, μια άλλη πόλη…» με το περιεχόμενο του κειμένου; (μονάδες 4) Θεωρείτε ότι υπάρχει σχόλιο; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας (μονάδες 3).
2021 Β2. α. Να γράψετε δύο τίτλους που να αποδίδουν το περιεχόμενο του Κειμένου 2, έναν με κυριολεκτική κι έναν με μεταφορική χρήση της γλώσσας (μονάδες 8).
2022 Β2. α. Ποια μορφή έχει ο τίτλος του Κειμένου 1 (μονάδες 4) και ποιος είναι ο επικοινωνιακός του ρόλος; (μονάδες 6)
7. Οι διαρθρωτικές λέξεις από το κείμενο 2 δηλώνουν:
επειδή = αιτιολόγηση. Παρουσιάζεται ο λόγος για τον οποίο η ελληνική κατατάσσεται μεταξύ των λεγόμενων «ασθενών» ευρωπαϊκών γλωσσών
επομένως = συμπέρασμα. Αναφέρεται ως συμπέρασμα του μειωμένου αριθμού χρηστών της ελληνικής γλώσσας το γεγονός ότι ανήκει στην ίδια ομάδα με άλλες γλώσσες
όπως= παράδειγμα. Εισάγει χαρακτηριστικά παραδείγματα γλωσσών που κατατάσσονται στην ίδια κατηγορία με την ελληνική γλώσσα
Ωστόσο = αντίθεση. Παρουσιάζεται η αντίθεση ανάμεσα στο υψηλό ποσοστό ανθρώπων που μιλούν την πορτογαλική γλώσσα και στο ότι κατατάσσεται στις ασθενείς γλώσσες
επαναληπτικές 2021
β. Ποια νοηματική σχέση δηλώνουν οι παρακάτω διαρθρωτικές λέξεις / λεκτικά σύνολα του Κειμένου 1, οι οποίες είναι σημειωμένες με έντονη γραφή: Ωστόσο, Όπως, Έτσι ώστε (μονάδες 3).
2023 Β2. Στην πρώτη παράγραφο του Κειμένου 2 («Για την Μπελίντα…θυματοποίηση»), η συνοχή εξασφαλίζεται με τις εξής διαρθρωτικές λέξεις: Προφανώς, όμως, δηλαδή, επειδή, ώστε. Να εξηγήσετε τι δηλώνουν οι παραπάνω λέξεις (μονάδες 5), κάνοντας αναφορά στα νοήματα που αυτές συνδέουν στην κάθε περίπτωση. (μονάδες 5)
2024 β. έτσι ώστε (1η παράγραφος), Αν και (1η παράγραφος), ή (3η παράγραφος), καθώς και (5η παράγραφος), Συμπερασματικά (7η παράγραφος). Να εξηγήσετε τι δηλώνουν οι παραπάνω διαρθρωτικές λέξεις (μονάδες 5).
8. Στο κείμενο 1 γίνεται χρήση παραδειγμάτων στην δεύτερη παράγραφο, όπου αναφέρονται ονόματα σημαντικών προσωπικοτήτων από τον χώρο των τεχνών και των γραμμάτων που έκαναν χρήση της ελληνικής γλώσσας («όπως ο Όμηρος.. και οι Πατέρες της Εκκλησίας») και επιστημών οι οποίες αξιοποιούν διεθνή ορολογία που προέρχεται από την ελληνική γλώσσα («στην ιατρική … και στις ανθρωπιστικές επιστήμες»). Με αυτά ο συντάκτης επιβεβαιώνει τον ισχυρισμό του σχετικά με την αξία της ελληνικής γλώσσας, παρέχοντας απτές αποδείξεις της ιστορικής της συνέχειας και παρουσίας. Ενισχύουν την επιχειρηματολογία του συντάκτη και προσδίδουν αποδεικτική ισχύ ως τεκμήρια της λογικής.
Β2. α) Να εντοπίσετε δύο (2) σημεία στο κείμενο στα οποία οι συγγραφείς χρησιμοποιούν παράδειγμα (μονάδες 2) και να εξηγήσετε τον ρόλο του κάθε παραδείγματος μέσα στο κείμενο (μονάδες 4).
9. Στο απόσπασμα «Οι σημερινοί Έλληνες έχουν πλήρη συνείδηση της μακραίωνης ιστορικής τους παράδοσης, που αφορά και την ιστορική συνέχεια της γλώσσας τους, και αισθάνονται πολύ υπερήφανοι που ζουν στην κοιτίδα του ευρωπαϊκού πολιτισμού» κυρίαρχο είδος σύνδεσης είναι η υποτακτική. Συγκεκριμένα, γίνεται χρήση της διαδοχικής υπόταξης, καθώς εντοπίζονται στο απόσπασμα δύο αναφορικές προτάσεις («..που αφορά..», «…που ζουν…»). Με την υποτακτική σύνδεση ο συντάκτης αναπτύσσει αποτελεσματικότερα την επιχειρηματολογία του σχετικά με την ιστορική παράδοση των Ελλήνων, καθώς αναδεικνύονται οι λογικές σχέσεις μεταξύ των νοημάτων. Το ύφος καθίσταται επίσημο και ο λόγος σύνθετος, στοιχείο ενδεικτικό του υψηλού μορφωτικού επιπέδου του συντάκτη.
10. Στην πρώτη παράγραφο του κειμένου 2 γίνεται χρήση της αντίθεσης μεταξύ της κατάταξης της ελληνικής γλώσσας στις «ασθενείς» ευρωπαϊκές γλώσσες λόγω του περιορισμένου αριθμού ομιλητών στην Ελλάδα και της ύπαρξης πολυάριθμων μεταναστών ελληνικής καταγωγής σε άλλες χώρες. Με την αντίθεση φωτίζονται πολύπλευρα οι δύο έννοιες και αποτρέπεται η μεταξύ τους σύγχυση, ενώ αναδεικνύεται ο αρχικός ισχυρισμός του συντάκτη σχετικά με τη θέση της ελληνικής γλώσσας στην Ευρώπη και τον κόσμο. Η αντίθεση προσδίδει στο λόγο αντικειμενικότητα.
2023 β. Η δεύτερη παράγραφος του Κειμένου 2 («Για την Κανόν…ξεπεράσουμε») οργανώνεται στη βάση της αντίθεσης. Να βρείτε τα δύο μέρη της αντίθεσης (μονάδες 2) και να εξηγήσετε πώς αυτή η επιλογή εξυπηρετεί τον σκοπό της Μπελίντα Κανόν.(μονάδες 2)
