Κριτήρια ΓΕΛ
“ΔΙΑΛΟΓΟΣ” Κριτήριο Αξιολόγησης με Απαντήσεις
Ιούν
Κείμενο 1
Διάλογος, η βάση για τις υγιείς σχέσεις
Ο διάλογος δεν είναι μόνο ένα δημοκρατικό επίτευγμα, αλλά και μία σωτήρια λύση σε πολλές σχέσεις μας που περνάνεΚριτήριο διάλογος -με απαντήσεις (3) 
κρίση. Με τον διάλογο μαθαίνουμε να ερχόμαστε κοντά με τους άλλους ανθρώπους, διδασκόμαστε την υπεράσπιση του εαυτού μας και απελευθερωνόμαστε από διάφορα αρνητικά συναισθήματα. Η συζήτηση και ο διάλογος εξυψώνουν την ανθρώπινη συμπεριφορά και μπορούν να μας διδάξουν ότι ο εγωισμός μας πρέπει να παραμερίζεται όταν θέλουμε να σώσουμε πολλές φορές τις σχέσεις μας.
Η γόνιμη συζήτηση, όμως, εκτός από την επίλυση διαφορών, ενισχύει την κοινωνικοποίηση του ανθρώπου και του δίνει το έναυσμα να καλλιεργήσει τη γνώμη του για διάφορα ζητήματα μέσα από τη θέαση των άλλων προσφιλών του –και όχι μόνο- ατόμων. Οι διαφορετικές αντιλήψεις, οι πολλές γνώμες και το άκουσμα της πλευράς του άλλου μας βοηθάει να διευρύνουμε την πνευματική μας αντίληψη. Όταν πιστεύουμε ότι κάποιος μας φέρεται άσχημα και μας έχει πληγώσει, είναι σημαντικό πριν πάρουμε οποιαδήποτε άλλη απόφαση να ακούσουμε και τη δική του πλευρά. Είναι δικαίωμά μας να ζητήσουμε εξήγηση και μετά από αυτή να πάρουμε τις δικές μας αποφάσεις για την έκβαση της σχέσης.
Μαρία Σκαμπαρδώνη, psychology.gr, 9.10.2018
Κείμενο 2
Ο Διάλογος ως μέσο εξέλιξης του κόσμου
Αναμφίβολα, σήμερα ζούμε σε μια εποχή ιστορικών μετασχηματισμών, με διαρκή αλληλεπίδραση και καταιγισμό πληροφορίας. Την ίδια στιγμή, η υγειονομική κρίση και η εξάπλωση της πανδημίας έχει ενισχύσει την τάση προς την αμφισβήτηση, την πόλωση και τον διχασμό. Σε διάφορες εκφάνσεις της καθημερινότητάς μας παρατηρούμε ότι αυξάνεται η ρητορική του μίσους και η μισαλλοδοξία.
Πλέον, η αξία του διαλόγου, σε μια περίοδο παράλληλων μονόλογων, αποδεικνύεται καταλυτική. Άλλωστε, ο διάλογος αποτελεί το υψηλότερο πολιτιστικό επίτευγμα μιας κοινωνίας. Συμβάλλει στην καλλιέργεια της κριτικής μας ικανότητας ενώ η ανταλλαγή απόψεων εμπλουτίζει τον τρόπο σκέψης ανάμεσα στους ανθρώπους.
Η ανταλλαγή των ιδεών, της ελευθερίας της σκέψης και της σημασίας είναι σήμερα περισσότερο αναγκαία από ποτέ. Η ταχύτητα της πληροφορίας και η αυξανόμενη τάση των fake news θολώνουν την αντικειμενική αλήθεια και δημιουργούν μια νεφελώδη πραγματικότητα, από την οποία ανασύρονται στην επιφάνεια μόνο τα γκρίζα σημεία. Η γόνιμη αντιπαράθεση αποτελεί βασικό συστατικό μιας δημοκρατίας, γι’ αυτό και μέσω του διαλόγου οι πολίτες έχουν τη δυνατότητα να γνωρίσουν ποικίλες πτυχές των κοινωνικών, οικονομικών και πολιτικών ζητημάτων
Από την εποχή των «Πλατωνικών Διαλόγων» αυτή η μορφή επικοινωνίας λειτουργεί ως μια ιδανική επιλογή προκειμένου να φωτιστούν σημαντικά προβλήματα της ζωής. Οι διάλογοι, ως φορείς επιχειρημάτων, προσφέρουν τη δυνατότητα να αναζητηθούν λύσεις και μέσω της συνεχής εναλλαγής ερωτήσεων και απαντήσεων, αποκτάς την ικανότητα να μάθεις, να εκπαιδευτείς και να ξεφύγεις από επιφανειακές, ανούσιες και δογματικές απόψεις.
Άλλωστε, «Χωρίς τον διάλογο δεν θα μπορούσαμε να καταλάβουμε πολλά γι’ αυτόν τον κόσμο, αλλά ούτε και να τον εξελίξουμε».
Γιάννης Πανταζόπουλος, Lifo.gr,27.11.2020
Κείμενο 3
Εσωτερικός διάλογος, ένα ποίημα της Κωνσταντίνας Βαληράκη
Συχνά μιλούμε εμείς ψυχή μου οι δύο,
προχωρημένες ώρες βραδινές κυρίως,
τότε που η νύχτα σκέπη υπόσχεται,
σε αυτούς που θέλουν να μιλήσουνε
για αλήθειες και για μυστικά,
που τα πονεί το φως της μέρας.
‘Ξομολογούμαστε, ο ένας στον άλλο,
για όσα πεθυμήσαμε και ονειρευτήκαμε
μα εκείνα μείνανε λησμονημένα
σε λιτό χαρτί σχεδίου.
Κάτω από των αστεριών το αντιφέγγισμα
συχνά ακούγονται ψιθυριστές κουβέντες,
ίδιες σαν τις δικές μας,
αθόρυβες και μελαγχολικές,
γεμάτες ικεσία για το ανεκπλήρωτο.
Ύστερα σιωπή!
Και ένας αδιόρατος απόηχος,
από διαλόγους μακρινών ονειροπόλων,
ανά δύο, όπως κι εμείς,
να αποζητούν και να ελπίζουνε όπως εμείς,
τα σχέδια τους ξεχασμένα σε λιτό χαρτί,
να γίνουνε σκαριά,
μήπως και ταξιδέψουνε
μαζί με εμάς και αυτοί στο ανεκπλήρωτο.
Το ακούς ψυχή μου;
Υπάρχουν κι άλλοι σαν κι εμάς!
ΘΕΜΑΤΑ
ΘΕΜΑ Α
Α1. Στο κείμενο 1 αναλύεται η επίδραση του διαλόγου στις ανθρώπινες σχέσεις. Να παρουσιάσετε τις απόψεις της συντάκτριας συνοπτικά σε μια παράγραφο (70 – 80 λέξεις)
ΘΕΜΑ Β
Β1. Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, με βάση το Κείμενο 2, τις παρακάτω περιόδους λόγου, γράφοντας στο τετράδιό σας, δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε περίοδο, τη λέξη Σωστό ή Λάθος (χωρίς αναφορά σε χωρία του κειμένου):
α. Ο καταιγισμός της πληροφορίας που παρατηρείται σήμερα δεν αποτρέπει από την τάση για αμφισβήτηση.
β. Η πανδημία δεν έχει επηρεάσει τη συμπεριφορά και τον τρόπο σκέψης μας.
γ. Ο διάλογος δεν συνιστά δείγμα πολιτισμού.
δ. Κάθε αντιπαράθεση προάγει τη δημοκρατία.
ε. Ο διάλογος ως φορέας επιχειρημάτων αποτελεί ανάχωμα στον δογματισμό.
Β2. Το κείμενο 1 χαρακτηρίζεται από οικείο ύφος. Να εντοπίσετε δύο γλωσσικές επιλογές που το επιβεβαιώνουν (μονάδες 2) δίνοντας το αντίστοιχο χωρίο (μονάδες 2) και να αιτιολογήσετε την επιλογή σας λαμβάνοντας υπόψη το είδος του κειμένου και την πρόθεση της συντάκτριας (μονάδες 6).
Β3. α. Ποια είναι η πρόθεση του συντάκτη στην τέταρτη παράγραφο («Από την εποχή… και δογματικές απόψεις») του Κειμένου 2; (Μονάδες 2) Πώς ο τρόπος με τον οποίο οργανώνει τον λόγο του υπηρετεί την πρόθεσή του αυτή; (Μονάδες 4)
β. Να εντοπίσετε στο Κείμενο 2 δύο όρους ειδικού λεξιλογίου και να αιτιολογήσετε την επιλογή τους (Μονάδες 4).
ΘΕΜΑ Γ
Γ1. Το ποιητικό υποκείμενο βρίσκεται στη διαδικασία ενός εσωτερικού διαλόγου. Ποιο είναι το περιεχόμενό του; Να απαντήσετε αξιοποιώντας συνολικά τρεις (3) διαφορετικούς κειμενικούς δείκτες. Εσείς συνομιλείτε με την ψυχή σας; (150-200 λέξεις)
ΘΕΜΑ Δ
Δ1. Τα Κείμενα 1 και 2 αναφέρονται στον διάλογο. Αξιοποιώντας δημιουργικά το περιεχόμενό τους, σε ένα άρθρο 350-400 λέξεων που θα αναρτήσετε στο προσωπικό σας ιστολόγιο, να αναφέρετε:
α) τους λόγους για τους οποίους ο διάλογος οφείλει να υιοθετείται ως καθημερινή πρακτική.
β) τους τρόπους με τους οποίους εσείς επιλέγετε εφαρμόζετε τον διάλογο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Πρόσθετες ασκήσεις:
- Να εντοπίσετε στο Κείμενο 1 ένα σημείο στο οποίο δηλώνεται δυνατότητα και ένα στο οποίο δηλώνεται αναγκαιότητα. Κατόπιν, να μετασχηματίσετε προκειμένου να δηλώνεται η βεβαιότητα.
- Να σχολιάσετε τον τίτλο του Κειμένου 1 ως προς το επικοινωνιακό αποτέλεσμα.
- Να αναφέρετε δύο γλωσσικές επιλογές με τις οποίες ο συντάκτης εκφράζει τη βεβαιότητά του στην πρώτη παράγραφο του Κειμένου 2.
- Να αιτιολογήσετε τον ρόλο των εισαγωγικών στο Κείμενο 2.
- Στα ακόλουθα χωρία του Κειμένου 2: «αντί να χαθούμε σε έναν κυκεώνα αρνητικών σκέψεων» και «θολώνουν την αντικειμενική αλήθεια και δημιουργούν μια νεφελώδη πραγματικότητα», να αιτιολογήσετε την επιλογή της συνυποδηλωτικής γλώσσας. Κατόπιν, να μετατρέψετε στην αντίθετη μορφή. Ποια αλλαγή παρατηρείτε ως προς το ύφος και το επικοινωνιακό αποτέλεσμα;
- Στο Κείμενο 2 γίνεται εναλλαγή του γ’ ενικού με το β’ ενικό ρηματικό πρόσωπο. Ποιος είναι ο ρόλος της; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας λαμβάνοντας υπόψη το είδος του κειμένου.
- «Η ταχύτητα της πληροφορίας και η αυξανόμενη τάση των fake news θολώνουν την αντικειμενική αλήθεια και δημιουργούν μια νεφελώδη πραγματικότητα, από την οποία ανασύρονται στην επιφάνεια μόνο τα γκρίζα σημεία»: Στο απόσπασμα του Κειμένου 2 αξιοποιούνται διαφορετικά είδη σύνταξης. Αφού τα αναγνωρίσετε σε κάθε περίπτωση, να μετατρέψετε στην αντίθετη μορφή. Ποια από τις δύο θεωρείτε πιο κατάλληλη, λαμβάνοντας υπόψη τον τύπο του κειμένου και την περίσταση επικοινωνίας;
- Να εντοπίσετε στο Κείμενο 1 δύο σχήματα λόγου και να αιτιολογήσετε τον ρόλο τους στο νόημα και το ύφος του κειμένου.
- Να δώσετε από μία συνώνυμη για καθεμιά από τις λέξεις των κειμένων με έντονη γραφή: επίτευγμα, εξυψώνει, έναυσμα έκβαση, μετασχηματισμών, καταλυτική, πτυχές
- Να εντοπίσετε στο Κείμενο 1 δυο αναφορικές προτάσεις και να τις χαρακτηρίσετε ως προς το είδος τους (ονοματικές – επιρρηματικές, προσδιοριστικές – προσθετικές).
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΚΡΙΤΗΡΙΟΥ
ΘΕΜΑ Α
Α1.
Στο κείμενο αναλύεται η επίδραση του διαλόγου ως βασικού στοιχείου για υγιείς ανθρώπινες σχέσεις. Πράγματι, θεωρείται όχι μόνο δημοκρατικό επίτευγμα, αλλά και λύση σε κρίσεις, καθώς βοηθά στην προσέγγιση με τους άλλους, την υπεράσπιση του εαυτού και την απελευθέρωση από αρνητικά συναισθήματα. Επιπλέον, τονίζεται ότι προάγει την ανθρώπινη συμπεριφορά, παραμερίζει τον εγωισμό και οδηγεί σε ειλικρινείς εκφράσεις, ενισχύοντας την κοινωνικοποίηση και διευρύνοντας την πνευματική αντίληψη μέσω της ακρόασης διαφορετικών απόψεων.
ΘΕΜΑ Β
Β1.α. Σωστό
β. Λάθος
γ. Λάθος
δ. Λάθος
ε. Σωστό
Β2.
Το κείμενο 1 χαρακτηρίζεται από οικείο ύφος, όπως επιβεβαιώνεται από τις γλωσσικές επιλογές που αξιοποιεί η συντάκτρια. Η χρήση του α΄ πληθυντικού ρηματικού προσώπου («όλες μας οι σχέσεις», «αντί να χαθούμε», «που έχουμε») προσδίδει καθολικότητα στα γραφόμενα, εντάσσοντας τη συντάκτρια σ’ ένα κοινό σύνολο με τον αναγνώστη. Έτσι, καταργεί τη συναισθηματική απόσταση μεταξύ τους, προσδίδοντας στον λόγο οικειότητα.
Ανάλογο αποτέλεσμα έχει και η χρήση απλού λεξιλογίου («σωτήρια λύση», «ερχόμαστε κοντά», «παράπονα», «φέρεται άσχημα»), με την οποία η συντάκτρια προσεγγίζει συναισθηματικά τον αναγνώστη, καθιστά τον λόγο εύληπτο προσδίδοντας μια έντονη διάθεση επικοινωνίας.
Η επιλογή αυτή συνάδει με το είδος του κειμένου, που ως άρθρο σε διαδικτυακό ιστότοπο απευθύνεται στο σύνολο της κοινής γνώμης, σε ανθρώπους οι οποίοι δεν διαθέτουν απαραίτητα υψηλό μορφωτικό επίπεδο καθώς και με την πρόθεση της συντάκτριας, καθώς δεν θέλει μόνο να πληροφορήσει τους αναγνώστες αλλά και να τους ευαισθητοποιήσει.
Β.3.
α.Πρόθεση του συντάκτη στην τέταρτη παράγραφο του Κειμένου 2 είναι να πείσει σχετικά με τη θέση ότι ο διάλογος αποτελεί την πιο προσφιλή μέθοδο για την επίλυση σημαντικών ζητημάτων. Ο τρόπος με τον οποίο οργανώνει τον λόγο του υπηρετεί την πρόθεσή του αυτή, αφού με τη μέθοδο της αιτιολόγησης στηρίζει τον αρχικό του ισχυρισμό με επιχειρήματα, γιατί ο διάλογος προσφέρει τη δυνατότητα αναζήτησης λύσεων, την ικανότητα εκπαίδευσης και διαφυγής από δογματικές απόψεις. Έτσι, επικαλείται τη λογική του αναγνώστη και προσδίδει στον λόγο πειστικότητα.
β. Στο Κείμενο 2 γίνεται χρήση όρων ειδικού λεξιλογίου («καταιγισμό πληροφορίας», «fake news»). Με αυτούς αναδεικνύεται αποτελεσματικότερα το θέμα του κειμένου, δηλαδή τον διάλογο, προσδίδεται αντικειμενικότητα, εγκυρότητα και αξιοπιστία στα γραφόμενα. Το ύφος καθίσταται επίσημο κι επιστημονικό, ενώ καταδεικνύεται η κατάρτιση του πομπού.
ΘΕΜΑ Γ
Γ1. Το ποιητικό υποκείμενο βρίσκεται σε έναν εσωτερικό διάλογο με την ψυχή του, ο οποίος λαμβάνει χώρα κυρίως τις «προχωρημένες βραδινές ώρες», τις περισσότερο κατάλληλες από τη μέρα για τέτοιου είδους συζητήσεις. Σε ολόκληρο το ποίημα κυριαρχεί το α΄ πληθυντικό ρηματικό πρόσωπο, αφού το ποιητικό υποκείμενο βρίσκεται σε μια στενή σχέση με τον εσώτερο εαυτό του, μια σχέση συλλογικότητας. Ο τόνος του διαλόγου είναι εξομολογητικός ενώ η ψυχή παρουσιάζεται προσωποποιημένη, συμμετέχει στον διάλογο ενεργά («ξομολογούμαστε ο ένας στον άλλον»).Προβαίνουν από κοινού σε μια ανασκόπηση ματαιωμένων σχεδίων αλλά και μια υπόσχεση για το μέλλον («ικεσία για το ανεκπλήρωτο»). Μάλιστα, η συνειδητοποίηση της ύπαρξης και άλλων ανθρώπων που μοιράζονται τις ίδιες ανησυχίες και όνειρα, έχουν κοινούς προβληματισμούς, ενισχύει την ελπίδα. Το ποιητικό υποκείμενο, απευθυνόμενο άμεσα στην ψυχή του, αναφωνεί «Υπάρχουν κι άλλοι σαν κι εμάς!», καθώς η συνειδητοποίηση της συλλογικότητας, μιας κοινής μοίρας με άλλους «ονειροπόλους», προσδίδει συναισθηματική φόρτιση.
Προσωπικά, συνομιλώ με την ψυχή μου, εφαρμόζω την πρακτική του εσωτερικού διαλόγου είτε με τη μορφή της αυτοκριτικής είτε της ενδοσκόπησης. Μια τέτοια διαδικασία με βοηθά να κατανοήσω καλύτερα τις ανάγκες, τις επιθυμίες αλλά και τις αδυναμίες μου, οδηγώντας με στον δρόμο της αυτογνωσίας. Ανήκω κι εγώ στο σύνολο των «ονειροπόλων», που μοιράζομαι τις ανησυχίες του ποιητικού υποκειμένου.
(199 λέξεις)
ΘΕΜΑ Δ
Ο διάλογος στη ζωή μας
Έχουμε συνηθίσει να χαρακτηρίζουμε τον διάλογο ως ένα μέσο επικοινωνίας και ανταλλαγής απόψεων. Ωστόσο, μια τέτοια αντίληψη είναι περιοριστική, αφού είναι πολλά περισσότερα ∙ αποτελεί εχέγγυο της δημοκρατίας, της πνευματικής ολοκλήρωσης και άριστο μέσο οικοδόμησης υγιών διαπροσωπικών σχέσεων. Η αξία του διαλόγου είναι αδιαμφισβήτητη, ιδιαίτερα στον σύγχρονο κόσμο της τεχνολογίας, της πόλωσης και του καταιγισμού των πληροφοριών, γι’ αυτό και πρέπει να υιοθετείται ως καθημερινή πρακτική στο πλαίσιο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
Πρωτίστως, θεωρείται ένα δημοκρατικό επίτευγμα, αφού επιτρέπει την επιχειρηματολογία και την υπεράσπιση του εαυτού, ενώ συντελεί στη γαλούχηση ενεργών πολιτών με σαφή αντίληψη του κοινωνικοπολιτικού γίγνεσθαι, στοιχείο απαραίτητο για τη συμμετοχή στα κοινά και τον δημόσιο διάλογο. Ως μέσο ανταλλαγής απόψεων και ιδεών οδηγεί στην καλλιέργεια της κριτικής σκέψης και την πνευματική ανύψωση, αφού η επαφή με τη σκέψη των άλλων διευρύνει και τη δική μας αντίληψη και απαλλάσσει από τον δογματισμό. Δε είναι τυχαίο ότι εκτός από δημοκρατικό χαρακτηρίζεται και πολιτιστικό επίτευγμα.
Μια, όμως, από τις σημαντικότερες λειτουργίες του που τον καθιστούν απαραίτητη πρακτική είναι η ευεργετική του επίδραση στην κοινωνικοποίηση και την ευημερία. Απαλλάσσει από αρνητικά συναισθήματα και συντελεί στην άμβλυνση του εγωισμού, επιτρέποντάς μας ν’ αφουγκραστούμε την πλευρά του άλλου και να διασώσουμε φιλίες και άλλου είδους σχέσεις. Ο διάλογος μας επιτρέπει να εκφραζόμαστε με ειλικρίνεια και αυθεντικότητα αλλά και έχουμε μια καλύτερη αντίληψη του κόσμου, επιλύοντας αποτελεσματικότερα τα προβλήματά μας.
Τα οφέλη αυτά καθιστούν αδιαμφισβήτητη την αξία του διαλόγου, τον οποίο επιλέγω να εφαρμόζω και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Άλλωστε, αυτός είναι και ένας από τους βασικούς λόγους δημιουργίας τους, η επικοινωνία και η αλληλεπίδραση. Επιλέγω να αλληλεπιδρώ με φίλους και γνωστούς, με τους οποίους επικοινωνώ χωρίς πλέον κανέναν περιορισμό. Επιπλέον, συμμετέχω στο δημόσιο διάλογο, καθώς μου δίνεται η δυνατότητα για άρθρωση λόγου πολιτικού και ανάπτυξη κοινωνικού προβληματισμού, ενώ ανταλλάσσω ιδέες στο πλαίσιο ομάδων και σελίδων.
Σε κάθε περίπτωση, βέβαια, επιδιώκω την ουσιαστική επικοινωνία και όχι την επίδειξη ή επιβολή της γνώμης μου, ενώ αποφεύγω την απόλυτη και επιθετική τοποθέτηση. Επιλέγω να σέβομαι στις αρχές του διαλόγου επιμένοντας σε μια τεκμηριωμένη επιχειρηματολογία προάγοντας την εποικοδομητική συζήτηση και όχι σχόλια που ενισχύουν την πόλωση και τη ρητορική μίσους.
Η αξία, λοιπόν, του διαλόγου είναι αδιαμφισβήτητη, αφού πέρα από τις ανθρώπινες σχέσεις προάγει τη δημοκρατία και τον πολιτισμό. Γι’ αυτό και είναι σημαντικό να τον επιδιώκουμε ως πρακτική σε όλες τις εκφάνσεις της καθημερινότητάς μας. Ο γόνιμος, ειλικρινής και αυθεντικός διάλογος είναι εχέγγυο για μια καλύτερη ζωή!
Υπογραφή αρθρογράφου
(405 λέξεις)
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΠΡΟΣΘΕΤΩΝ ΑΣΚΗΣΕΩΝ:
1.Δυνατότητα: «Η συζήτηση και ο διάλογος εξυψώνουν την ανθρώπινη συμπεριφορά και μπορούν να μας διδάξουν…»
Αναγκαιότητα: «…ότι ο εγωισμός μας πρέπει να παραμερίζεται όταν θέλουμε να σώσουμε πολλές φορές τις σχέσεις μας.»
Μετατροπή των χωρίων προκειμένου να δηλώνεται η βεβαιότητα:
- Η συζήτηση και ο διάλογος εξυψώνουν την ανθρώπινη συμπεριφορά και μας διδάσκουν …
- … ότι ο εγωισμός μας παραμερίζεται όταν θέλουμε να σώσουμε πολλές φορές τις σχέσεις μας
2.Ο τίτλος του Κειμένου 1 «Διάλογος, η βάση για τις υγιείς σχέσεις» έχει ένα ισχυρό επικοινωνιακό αποτέλεσμα, καθώς είναι άμεσος και εισάγει στο θέμα που είναι ο ρόλος του διαλόγου στις σχέσεις των ανθρώπων. Παράλληλα, κεντρίζει την προσοχή και το ενδιαφέρον του αναγνώστη, προκειμένου να διαβάσει το κείμενο που ακολουθεί με την ποιητική λειτουργία της γλώσσας, η οποία αισθητοποιεί το μήνυμα του τίτλου, καθιστώντας τον ελκυστικό και παραστατικό. Ο διάλογος παρουσιάζεται ως μια έννοια προσωποποιημένη κι έτσι αναδεικνύεται η σημασία του.
3.Στην πρώτη παράγραφο του Κειμένου 2 ο συντάκτης εκφράζει τη βεβαιότητά του σχετικά με την επίδραση των σύγχρονων συνθηκών στη συμπεριφορά των ανθρώπων, αξιοποιώντας τις ανάλογες γλωσσικές επιλογές. Η οριστική έγκλιση των ρημάτων σε χρόνο ενεστώτα («ζούμε», «παρατηρούμε») δηλώνει το πραγματικό προσδίδοντας την αίσθηση της βεβαιότητας, η οποία ενισχύεται από την παρουσία του όρου «Αναμφίβολα».
- Στο κείμενο 2 γίνεται χρήση εισαγωγικών στα ακόλουθα χωρία: «Πλατωνικών Διαλόγων» και «Χωρίς τον διάλογο δεν θα μπορούσαμε να καταλάβουμε πολλά γι’ αυτόν τον κόσμο, αλλά ούτε και να τον εξελίξουμε». Στην πρώτη περίπτωση παρατίθεται ο τίτλος του έργου του Πλάτωνα με τον οποίο ενισχύεται ο πληροφοριακός χαρακτήρας του κειμένου και στη δεύτερη γίνεται αυτούσια παράθεση λόγων, στοιχείο που προδίδει αμεσότητα στο κείμενο, καθιστά το ύφος γλαφυρό και προσδίδει αυθεντικότητα και εγκυρότητα στους ισχυρισμούς του συντάκτη.
- Στα ακόλουθα χωρία του Κειμένου 2: «αντί να χαθούμε σε έναν κυκεώνα αρνητικών σκέψεων» και «θολώνουν την αντικειμενική αλήθεια και δημιουργούν μια νεφελώδη πραγματικότητα», αξιοποιείται η συνυποδηλωτική γλώσσα. Με αυτήν, δίνεται έμφαση στη μορφή του μηνύματος με στόχο την αισθητική απόλαυση και ευαισθητοποίηση του δέκτη. Ο λόγος αποκτά υποκειμενικότητα, ζωντάνια και αμεσότητα και το ύφος είναι οικείο και γλαφυρό.
Μετατροπή στην αντίθετη μορφή:
- «αντί να χαθούμε σε έναν κυκεώνα αρνητικών σκέψεων»= αντί να αποπροσανατολιστούμε εξαιτίας ενός μεγάλου αριθμού αρνητικών σκέψεων.
- «θολώνουν την αντικειμενική αλήθεια και δημιουργούν μια νεφελώδη πραγματικότητα»= καθιστούν ασαφή την αντικειμενική αλήθεια και διαμορφώνουν μιαν αβέβαιη πραγματικότητα.
Μετά τη μετατροπή στην αντίθετη μορφή το ύφος καθίσταται επίσημο και αντικειμενικό, εφόσον δίνεται έμφαση στο περιεχόμενο του μηνύματος, ενισχύεται ο πληροφοριακός χαρακτήρας και η πειστικότητα του λόγου.
- Στο Κείμενο 2 γίνεται εναλλαγή του γ’ ενικού με το β’ ενικό ρηματικό πρόσωπο. Με το γ΄ ενικό ρηματικό πρόσωπο («λειτουργεί», «να φωτιστούν») ο συντάκτης αποστασιοποιείται από τα γραφόμενα και παρουσιάζει με αντικειμενικότητα και αμεροληψία τις απόψεις του για τον διάλογο, ως γενικά αποδεκτές. Το ύφος είναι σοβαρό και επίσημο.
Με το β΄ενικό ρηματικό πρόσωπο («αποκτάς», «να μάθεις») απευθύνεται άμεσα στον αναγνώστη και τον καθιστά συμμέτοχο των απόψεών του. Έτσι, δημιουργεί αίσθηση διαλόγου, ευαισθητοποιεί και καθιστά το ύφος οικείο. Η εναλλαγή των ρηματικών προσώπων προσδίδει παραστατικότητα και υφολογική ποικιλία στο κείμενο και δικαιολογείται από το είδος του κειμένου, αφού ως άρθρο επιδιώκει την πληροφόρηση αλλά και την ευαισθητοποίηση του αναγνώστη.
- «Η ταχύτητα της πληροφορίας και η αυξανόμενη τάση των fake news θολώνουν την αντικειμενική αλήθεια και δημιουργούν μια νεφελώδη πραγματικότητα…» = ενεργητική σύνταξη
«από την οποία ανασύρονται στην επιφάνεια μόνο τα γκρίζα σημεία» = παθητική σύνταξη
Μετατροπή στην αντίθετη μορφή: «Η αντικειμενική αλήθεια θολώνεται από την ταχύτητα της πληροφορίας και την αυξανόμενη τάση των fake news και δημιουργείται μια νεφελώδης πραγματικότητα».
Λαμβάνοντας υπόψη τον τύπο του κειμένου και την περίσταση επικοινωνίας, θεωρώ καταλληλότερη την ενεργητική σύνταξη. Πρόκειται για ένα άρθρο το οποίο έχει ως στόχο όχι μόνο να ενημερώσει αλλά και να ευαισθητοποιήσει, γι’ αυτό και χρειάζεται η να δίνεται έμφαση στο υποκείμενο που ενεργεί. Άλλωστε, η περίσταση επικοινωνίας, το γεγονός δηλαδή ότι δημοσιεύεται σε έναν ιστότοπο, δικαιολογεί την υιοθέτηση επιλογών που καθιστούν το ύφος οικείο και άμεσο.
- σχήματα λόγου που αξιοποιούνται στο Κείμενο 1:
προσωποποίηση και μεταφορά
«Η συζήτηση και ο διάλογος εξυψώνουν την ανθρώπινη συμπεριφορά και μπορούν να μας διδάξουν ότι ο εγωισμός μας πρέπει να παραμερίζεται όταν θέλουμε να σώσουμε πολλές φορές τις σχέσεις μας»
Με την προσωποποίηση αποδίδονται ανθρώπινες ιδιότητες στις αφηρημένες έννοιες της συζήτησης και του διαλόγου. Έτσι, δίνεται έμφαση στον ρόλο τους και αποκτούν δυναμική παρουσία, ο λόγος είναι έντονα αναπαραστατικός και η μετάδοση των απόψεων του συντάκτη σχετικά με την επίδραση του διαλόγου στις ανθρώπινες σχέσεις καθίσταται εναργέστερη.
Με τη μεταφορά («εξυψώνουν την ανθρώπινη συμπεριφορά», «ο εγωισμός μας πρέπει να παραμερίζεται») γίνεται η διεύρυνση του σημασιολογικού περιεχομένου των λέξεων, αναδεικνύοντας τις εκφραστικές τους δυνατότητες. Το κείμενο αποκτά παραστατικότητα και το ύφος καθίσταται οικείο και γλαφυρό.
- Να δώσετε από μία συνώνυμη για καθεμιά από τις λέξεις των κειμένων με έντονη γραφή: επίτευγμα, εξυψώνει, έναυσμα έκβαση, μετασχηματισμών, καταλυτική, πτυχές
συνώνυμες λέξεις:
επίτευγμα: κατόρθωμα
εξυψώνει: αναβαθμίζει
έναυσμα: αφορμή
έκβαση: κατάληξη
μετασχηματισμών: αλλαγών
καταλυτική: καθοριστική
πτυχές: πλευρές
- Να εντοπίσετε στο κείμενο 1 δυο αναφορικές προτάσεις και να τις χαρακτηρίσετε ως προς το είδος τους
Αναφορικές προτάσεις στο Κείμενο 1:
- Ο διάλογος δεν είναι μόνο ένα δημοκρατικό επίτευγμα, αλλά και μία σωτήρια λύση σε πολλές σχέσεις μας που περνάνε κρίση = δευτερεύουσα αναφορική ονοματική πρόταση, είναι επιθετική και λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός στη λέξη «σχέσεις». Είναι προσδιοριστική, δεν χωρίζεται με κόμμα από τον όρο που προσδιορίζει και αποτελεί απαραίτητο συμπλήρωμα στον λόγο ως αναγκαίος όρος.
- Είναι σημαντικό όταν εμφανιστούν παράπονα και άλλες πολλές αγωνίες αντί να χαθούμε σε έναν κυκεώνα αρνητικών σκέψεων οι οποίες μπορεί και να παραποιήσουν γεγονότα και καταστάσεις… = δευτερεύουσα αναφορική ονοματική πρόταση, είναι επιθετική και λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός στη λέξη «σκέψεων». Είναι προσδιοριστική, δεν χωρίζεται με κόμμα από τον όρο που προσδιορίζει και αποτελεί απαραίτητο συμπλήρωμα στον λόγο ως αναγκαίος όρος.
