Κριτήρια ΓΕΛ
“AI & ΤΕΧΝΗ” Κριτήριο Αξιολόγησης με Απαντήσεις
Ιούλ
Κείμενο 1
Πώς επιδρά η Τεχνητή Νοημοσύνη στην Τέχνη;
Η σύμπραξη Τεχνητής Νοημοσύνης (Α.Ι.) και τέχνης απασχολεί την επιστημονική και μη κοινότητα, καθότι πρόκειται για ένα «πάντρεμα» πεδίων ακόμη
μη πλήρως χαρτογραφημένο, με αναγκαίο να τεθούν ρυθμίσεις επί της πνευματικής ιδιοκτησίας. Το πεδίο της Τεχνητής Νοημοσύνης προσδιορίζεται ως ένα κατεξοχήν επιστημονικό πεδίο, το οποίο εκτείνεται στους τομείς της πληροφορικής και της τεχνολογίας και εκφράζεται ως μία προσπάθεια μίμησης, σχεδιασμού και δημιουργίας συστημάτων που επιδεικνύουν την ευφυΐα που διακατέχει τον άνθρωπο, όταν επιτελεί συγκεκριμένες πράξεις και ενέργειες. Ωστόσο, τι πρέπει να προσέξουμε στη σύμπραξη Τεχνητής Νοημοσύνης και καλλιτεχνικής δημιουργίας και ποιες οι «κόκκινες» γραμμές που δεν πρέπει να παραβούν ώστε τα δύο αυτά πεδία όχι μόνο να συνυπάρξουν αλλά και να μην υποκαταστήσουν τον δημιουργό;
Το τελευταίο, διότι, από γενέσεως κόσμου, η τέχνη έχει ως βασικό της «συστατικό» ένα κατεξοχήν προσωπικό στοιχείο, το οποίο η Τεχνητή Νοημοσύνη καλείται να μιμηθεί ή να εκφράσει. Σε ποιο στάδιο, ωστόσο, μπαίνει στην εξίσωση η Α.Ι.; Στην έμπνευση που κι αυτή είναι υποκειμενική; Στην έρευνα και στη δημιουργική διαδικασία ή στην εκτέλεση ενός έργου; Σε καθένα από τα ερωτήματα η τέχνη αποτυπώνει το αισθητικό βίωμα.
«Η τέχνη είναι ένας τρόπος να επεξεργάζεσαι και να απαντάς στο τι συμβαίνει γύρω μας. Χρησιμοποιώντας το A.I. ανοίγονται πολλές δυνατότητες, αλλά προσωπικά μιλώντας θέλω πάντα να νιώθω το ανθρώπινο στοιχείο στη δημιουργία», όπως υπογραμμίζει, από την πλευρά της, η καθηγήτρια στο UCLA Λόρεν Λι ΜακΚάρθι, τονίζοντας ότι «η Α.Ι. θα αλλάξει μια για πάντα τον τρόπο με τον οποίο ορίζουμε και αντιλαμβανόμαστε την ανθρώπινη δημιουργικότητα».
Ο άνθρωπος παραμένει στο επίκεντρο και, σαφώς, όταν το κοινό στέκεται μπροστά από ένα έργο τέχνης επιθυμεί να συνδιαλέγεται με τον δημιουργό και ιδιαίτερα τις εμπειρίες και τα συναισθήματα του δημιουργού. Διότι, όπως γνωρίζουμε, η ψυχή του δημιουργού σπαρταρά στο έργο, και παρά τις εξελίξεις στην Α.Ι., η τέχνη δεν έχει πάψει να αποτελεί κεκτημένο και έκφραση της ανθρώπινης συνθήκης και της ψυχικής ανάγκης του προσώπου που δημιουργεί. Η τέχνη αποτελεί την κορωνίδα, τη μήτρα και στη συμπόρευση με την Α.Ι. την τροφοδοτεί ώστε να δημιουργηθεί κάτι νέο. Η τέχνη δεν πρόκειται να εξαλειφθεί ούτε η Α.Ι. να την αλλοιώσει, η τέχνη συνεχίζει και θα συνεχίζει να υπάρχει λόγω του απαράμιλλου χαρακτήρα της και χάριν της ανθρώπινης ψυχής.
Συνεπώς, το πώς επιδρά η Τεχνητή Νοημοσύνη στην τέχνη ή πώς θα επιδράσει εξαρτάται άρρηκτα από τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιείται. Θα μπορούσε να λεχθεί ότι η μη πλήρης χαρτογράφηση αυτής της σύμπραξης υποδηλώνει τις αμέτρητες δυνατότητες αλλά και πιθανά λάθη που μπορούν να συμβούν, εάν δεν υπάρξει ένα σαφές ρυθμιστικό πλαίσιο.
[Άρθρο της Νεκταρίας Μαραγιάννη από το διαδίκτυο (liberal.gr), 24-03-2025, συντομευμένο και ελαφρώς διασκευασμένο για τις ανάγκες της εξέτασης].
Κείμενο 2
A.I. : Μπορεί να παράγει τέχνη και να έχει πνευματικά δικαιώματα;
Οι συνέπειες της A.I. στον καλλιτεχνικό χώρο είναι ήδη εμφανείς: από τον κινηματογράφο και τη μουσική έως τη λογοτεχνία και τα εικαστικά, οι 
δημιουργοί χρησιμοποιούν εργαλεία A.I. για να διευκολύνουν ή ακόμα και να αυτοματοποιήσουν τη διαδικασία παραγωγής. Την ίδια στιγμή, η τεχνητή νοημοσύνη γεννά αμφιλεγόμενα ζητήματα αυθεντικότητας και πνευματικών δικαιωμάτων. Αν ένα έργο παράγεται από αλγόριθμο, ποιος είναι ο πραγματικός δημιουργός του;
Πάντως, η επιστήμη του Δικαίου της Πνευματικής Ιδιοκτησίας παρακολουθεί «εκστατικά», αλλά και με εξαιρετικά μεγάλο ενδιαφέρον, όπως μας λέει η επίκουρη καθηγήτρια της Νομικής Σχολής του Α.Π.Θ. Άννα Δεσποτίδου, τις ραγδαίες εξελίξεις στον τομέα της Α.Ι., σημειώνοντας συγχρόνως ότι το ζήτημα της χρήσης της στον τομέα της δημιουργίας έργων (μουσικών, ζωγραφικών, φωτογραφικών, οπτικοακουστικών κ.λπ.) διερευνάται εντατικά.
Από την αρχή, ωστόσο, ξεκαθαρίζει ότι θα πρέπει κανείς να διακρίνει, αφενός, τα έργα που έχουν δημιουργηθεί από κάποιο φυσικό πρόσωπο με τη βοήθεια συστήματος τεχνητής νοημοσύνης (Α.Ι. Assisted works) και θα μπορούσαν ευχερώς να αποδοθούν στο εν λόγω πρόσωπο· και, αφετέρου, σε εκείνα που έχουν δημιουργηθεί με τη χρήση συστημάτων προηγμένης ή, άλλως, παραγωγικής τεχνητής νοημοσύνης (A.I. Generated works) και, ως εκ τούτου, η εμπλοκή του ανθρώπινου παράγοντα σε αυτά είναι εξαιρετικά μικρή ή μετά δυσκολίας ανιχνεύεται. Σε κάθε περίπτωση, μέχρι σήμερα, ακόμα και τα έργα παραγωγικής Α.Ι. δεν δημιουργούνται αυτοβούλως· υπάρχουν πάντα φυσικά πρόσωπα που εισάγουν τα δεδομένα στο σύστημα, το «εκπαιδεύουν» και δίνουν τις κατάλληλες εντολές ή, ακριβέστερα, διατυπώνουν τα κατάλληλα ερωτήματα/αιτήματα (prompts). Κατά συνέπεια, έργο το οποίο έχει δημιουργηθεί εξ ολοκλήρου από Α.Ι. κατά κυριολεξία δεν υπάρχει.
Τα δημιουργικά αποτελέσματα της παραγωγικής τεχνητής νοημοσύνης (Generative A.I.) καταρχήν δεν προστατεύονται από το ισχύον σύστημα προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας, δεδομένου ότι δεν συνιστούν έργα υπό την έννοια των οικείων νομοθετικών διατάξεων. Και τούτο «διότι η δημιουργικότητα, σε οποιαδήποτε έκφανσή της, συνδέεται αποκλειστικά με την ανθρώπινη διάνοια, είναι συνυφασμένη με το ανθρώπινο πνεύμα. Το δίκαιο της πνευματικής ιδιοκτησίας, με άλλα λόγια, παραμένει ανθρωποκεντρικό».
Η Άννα Δεσποτίδου φρονεί, τέλος, ότι στα έργα, κατά την παραγωγή των οποίων έχει χρησιμοποιηθεί η Α.Ι., αυτό πρέπει να επισημαίνεται οπωσδήποτε και, μάλιστα, με τη μεγαλύτερη δυνατή σαφήνεια και ακρίβεια· δηλαδή, να δηλώνεται ποιο σύστημα χρησιμοποιήθηκε, σε ποιον βαθμό/έκταση κ.λπ. Ελπίζοντας, όπως λέει, στην εντιμότητα και την ευσυνειδησία των δημιουργών (συγγραφέων, ζωγράφων, φωτογράφων κ.ά.) που μετέρχονται τέτοιες μεθόδους, ώστε να αποφεύγονται φαινόμενα παρασιτικού ανταγωνισμού στην αγορά της πολιτιστικής δημιουργίας και παραπλάνησης του καταναλωτικού κοινού.
[Άρθρο των Δημήτρη Αθηνάκη και Αλεξάνδρας Σκαράκη από το διαδίκτυο (kathimerini.gr), 08-02-2025, συντομευμένο και ελαφρώς διασκευασμένο για τις ανάγκες της εξέτασης].
Κείμενο 3
ΤΕΧΝΗ
Ποτέ δεν συμπάθησα
τα άψογα χαμόγελα
τις τέλειες οδοντοστοιχίες
τους σιδερωμένους άντρες
την τσάκιση στο παντελόνι
τα ανατομικά στρώματα
τα αναπαυτικά όνειρα
τα πούπουλα χήνας στην ομίχλη.
Γι’ αυτό και ζω σε ερειπωμένα σπίτια
Κάτι να χάσκει
κάτι να λείπει
κάτι να διαβρώνει την τελειότητα.
Γιατί τέχνη είναι πάντα η οροφή που λείπει.
[Χλόη Κουτσουμπέλη, Κλινικά απών (2014), Εκδόσεις Γαβριηλίδη]
ΘΕΜΑΤΑ
ΘΕΜΑ Α
Α1. Περίληψη με Εστίαση σε συγκεκριμένες παραγράφους:
Να αποδώσετε περιληπτικά το περιεχόμενο των δύο τελευταίων παραγράφων του Κειμένου 1 «Ο άνθρωπος παραμένει στο επίκεντρο…αν δεν υπάρξει ένα σαφές ρυθμιστικό πλαίσιο.», σε κείμενο 70-80 λέξεων.
Μονάδες 20
Εναλλακτικά
Α1. Περίληψη με Εστίαση σε μία συγκεκριμένη ιδέα:
Με βάση το Κείμενο 2, να συνοψίσετε σε 70-80 λέξεις την άποψη ότι η δημιουργικότητα και τα πνευματικά δικαιώματα παραμένουν προνόμιο του ανθρώπου, ακόμη και όταν εμπλέκεται η Τεχνητή Νοημοσύνη στη δημιουργία ενός έργου.
ΘΕΜΑ Β
Β1. Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, με βάση το νόημα των Κείμενων 1 και 2, τις παρακάτω περιόδους λόγου, γράφοντας στο τετράδιό σας, δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε περίοδο, τη λέξη Σωστό ή Λάθος (χωρίς αναφορά σε χωρία του κειμένου):
Από το Κείμενο 1:
- Η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί να εκφράσει αυθεντικά την ανθρώπινη ψυχή, όπως ακριβώς ο δημιουργός.
- Η καθηγήτρια ΜακΚάρθι επισημαίνει ότι η ΤΝ θα επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τη δημιουργικότητα.
- Το άρθρο υποστηρίζει ότι η τέχνη δεν απειλείται από την ΤΝ, αρκεί να τεθούν όρια στη χρήση της.
Από το Κείμενο 2:
- Ένα έργο που έχει παραχθεί αποκλειστικά από Α.Ι. χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση θεωρείται καλλιτεχνικό δημιούργημα και προστατεύεται νομικά.
- Η χρήση της Α.Ι. πρέπει να δηλώνεται με ακρίβεια στα έργα τέχνης για λόγους διαφάνειας και ηθικής.
Μονάδες 15
Β2. Να σχολιάσετε αν ο πρόλογος του Κειμένου 1 επιτυγχάνει τον επικοινωνιακό στόχο του και να αιτιολογήσετε την απάντησή σας αναφερόμενοι σε δύο γλωσσικές επιλογές. Στην απάντησή σας να λάβετε υπόψη σας και τον κειμενικό τύπο.
Μονάδες 10
Β3. α. Στην 3η παράγραφο του Κειμένου 2 αξιοποιείται η αναφορά στις απόψεις της Δεσποτίδου αλλά και ειδική ορολογία. Αφού εντοπίσετε από ένα σημείο που αποδεικνύει την παραπάνω διαπίστωση, να συνδέσετε τη χρήση τους με το θέμα και την πρόθεση των συντακτών.
Μονάδες 4
Β3. β. Στην 4η παράγραφο του Κειμένου 1 η συντάκτρια διατυπώνει την άποψη της σχετικά με τον σταθερά ανθρωποκεντρικό ρόλο της τέχνης. Να καταγράψετε με ποιον τρόπο εκφέρεται η βεβαιότητά της (2 διαφορετικές γλωσσικές επιλογές). Παράλληλα να σχολιάσετε την χρήση συναισθηματικά φορτισμένου λεξιλογίου σε σχέση με τη διατύπωση της θέσης της.
Μονάδες 6
ΕΠΙΠΡΟΣΘΕΤΟ ΕΡΩΤΗΜΑ ΣΥΓΚΡΙΣΗΣ ΚΕΙΜΕΝΩΝ
Να συγκρίνετε τα δύο κείμενα ως προς τον τρόπο που αντιμετωπίζουν τη σχέση Τεχνητής Νοημοσύνης και ανθρώπινης δημιουργίας. Να επισημάνετε ομοιότητες και διαφορές στις θέσεις που εκφράζονται.(50-60 λέξεις)
ΘΕΜΑ Γ
Γ1. Πώς αντιλαμβάνεται το ποιητικό υποκείμενο την έννοια της τέχνης στο ποίημα «Τέχνη»; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας αξιοποιώντας τρεις (3) διαφορετικούς κειμενικούς δείκτες (π.χ. ρηματικό πρόσωπο, σχήματα λόγου, χρήση επιθέτων). Αν ήσασταν και εσείς δημιουργός, ποια στοιχεία θα επιδιώκατε να εκφράζει το έργο σας και γιατί; (150–200 λέξεις)
ΘΕΜΑ Δ
Δ1. Σε άρθρο σας για το σχολικό ιστολόγιο καλείστε να τοποθετηθείτε σχετικά με τη σύμπραξη Τεχνητής Νοημοσύνης και Τέχνης. Αξιοποιώντας πληροφορίες και προβληματισμούς από τα Κείμενα 1 και 2 και στηριζόμενοι στις δικές σας γνώσεις, εμπειρίες και απόψεις:
α) Να αναπτύξετε τις προκλήσεις που προκύπτουν από τη χρήση της ΤΝ στην καλλιτεχνική δημιουργία.
β)Να εκφράσετε τη προσωπική γνώμη σας για το αν η ΤΝ μπορεί να αντικαταστήσει τον άνθρωπο ως δημιουργό.
Το άρθρο σας να έχει έκταση 350–400 λέξεις.
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΚΡΙΤΗΡΙΟΥ
ΘΕΜΑ Α
Α1. Η ανθρώπινη παρουσία παραμένει κεντρική στην τέχνη, καθώς το κοινό επιζητεί επαφή με τα βιώματα και τα συναισθήματα του δημιουργού. Παρά την πρόοδο της ΤΝ, η τέχνη συνεχίζει να αποτελεί αυθεντική έκφραση της ανθρώπινης ψυχής και να εμπνέει την καινοτομία. Συμπερασματικά, η επίδραση της ΤΝ στην τέχνη εξαρτάται από τον τρόπο χρήσης της, καθώς η έλλειψη ρυθμιστικού πλαισίου ενέχει κινδύνους για την αυθεντικότητα και την ηθική της δημιουργίας.
Εναλλακτικά
Α1. Η δημιουργικότητα και τα πνευματικά δικαιώματα παραμένουν προνόμιο του ανθρώπου, ακόμη και όταν εμπλέκεται η Τεχνητή Νοημοσύνη στη δημιουργία ενός έργου. Ακόμη και στα έργα παραγωγικής ΤΝ, απαιτείται ανθρώπινη παρέμβαση για την εισαγωγή δεδομένων και οδηγιών. Το ισχύον νομικό πλαίσιο δεν αναγνωρίζει ως δημιουργούς τα συστήματα ΤΝ, καθώς η πνευματική ιδιοκτησία θεμελιώνεται στην ανθρώπινη διάνοια. Αυτό ισχύει καθώς η δημιουργικότητα παραμένει στενά συνδεδεμένη με το πνεύμα και τη βούληση του ανθρώπου, επομένως μόνο φυσικά πρόσωπα μπορούν να αναγνωρίζονται ως δημιουργοί καλλιτεχνικών έργων.
ΘΕΜΑ Β
Β1.
- Λάθος
- Σωστό
- Σωστό
- Λάθος
- Σωστό
Β2. Ο πρόλογος της πρώτης παραγράφου του Κειμένου 1 επιτυγχάνει τον επικοινωνιακό του στόχο, ο οποίος είναι η εισαγωγή του πολύπλοκου και σύγχρονου θέματος της σύμπραξης Τεχνητής Νοημοσύνης (ΑΙ) και τέχνης, και η προετοιμασία του αναγνώστη για τον προβληματισμό που ακολουθεί σχετικά με τη σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσά τους. Ως κειμενικός τύπος, το κείμενο ανήκει στην κατηγορία του άρθρου γνώμης ή επιστημονικού σχολιασμού, που στοχεύει τόσο στην προσέλκυση του ενδιαφέροντος όσο και στην ενημέρωση και στην ευαισθητοποίηση του κοινού. Ο στόχος επιτυγχάνεται αρχικά με τη χρήση της μεταφορικής γλώσσας. Η φράση «ένα πάντρεμα πεδίων» λειτουργεί ως μεταφορά, παρουσιάζοντας την ένωση της Τεχνητής Νοημοσύνης και της τέχνης ως ένα γάμο ή ένωση που δεν έχει ακόμη ωριμάσει πλήρως. Ο εικονοπλαστικός λόγος κάνει το θέμα πιο ζωντανό και προσιτό και ευαισθητοποιεί τους αναγνώστες, αφού υποδηλώνει την πολυπλοκότητα και την αμοιβαία επιρροή των δύο πεδίων. Η χρήση ερώτησης στο τέλος του προλόγου «Ωστόσο, τι πρέπει…να μην υποκαταστήσουν τον δημιουργό;» επιτυγχάνει την εισαγωγή στο θέμα του κειμένου όπως και τον προβληματισμό του αναγνώστη σχετικά με τον ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει η ΤΝ στο καλλιτεχνικό πεδίο. Συνολικά, ο πρόλογος δημιουργεί προσδοκίες, κεντρίζει το ενδιαφέρον και θέτει το θεματικό πλαίσιο, κάνοντας τον αναγνώστη πρόθυμο να συνεχίσει την ανάγνωση του άρθρου.
Β3.α. Στην τρίτη παράγραφο του Κειμένου 2, η αξιοποίηση της αναφοράς στην Άννα Δεσποτίδου, επίκουρη καθηγήτρια της Νομικής Σχολής του ΑΠΘ, παρέχει αξιοπιστία και επιστημονικό κύρος στο κείμενο. Η φράση «όπως μας λέει η επίκουρη καθηγήτρια…» λειτουργεί ως επίκληση σε αυθεντία, γεγονός που ενισχύει την πειστικότητα της θέσης. Παράλληλα, η χρήση ειδικής ορολογίας, όπως «AI Assisted works» και «AI Generated works», εισάγει σαφείς διακρίσεις ανάμεσα σε έργα που δημιουργούνται με ανθρώπινη βοήθεια και σε εκείνα που παράγονται σχεδόν αποκλειστικά από τεχνητή νοημοσύνη. Η συνδυαστική χρήση αυτών των στοιχείων υπηρετεί την πρόθεση των συντακτών να παρουσιάσουν ένα τεκμηριωμένο και ακριβές άρθρο, με στόχο την ενημέρωση του κοινού για τα νομικά και ηθικά ζητήματα που ανακύπτουν από τη χρήση της ΑΙ στη δημιουργία έργων.
Β3.β. Στην τέταρτη παράγραφο του Κειμένου 1, η συντάκτρια εκφράζει τη βεβαιότητά της για τον σταθερά ανθρωποκεντρικό ρόλο της τέχνης με δύο βασικούς τρόπους, όπως την χρήση επιρρημάτων βεβαιότητας «σαφώς», «κατεξοχήν» και φράσεις όπως «δεν έχει πάψει να αποτελεί» παρουσιάζουν τις θέσεις ως αδιαμφισβήτητες και τεκμηριωμένες, δίνοντας έμφαση στην αλήθεια που εκφράζεται. Ακόμη η χρήση οριστικής έγκλισης «παραμένει, στέκεται, συνεχίζει» αποδίδει τη σταθερότητα και την αμετακίνητη πεποίθηση που έχει σχετικά με τη σημασία της τέχνης στη ζωή του ανθρώπου. Το συναισθηματικά φορτισμένο λεξιλόγιο, με εκφράσεις όπως «η ψυχή του δημιουργού σπαρταρά στο έργο», «ανθρώπινη συνθήκη» και «ψυχική ανάγκη», ενισχύει το βάθος και την προσωπική διάσταση της θέσης. Με αυτόν τον τρόπο, η συντάκτρια δεν προβάλλει απλώς μια θεωρητική θέση, αλλά επιτυγχάνει να ευαισθητοποιήσει τους αναγνώστες, αφού με αυτόν τον τρόπο μεταφέρει τη ζωντάνια και το πάθος που συνοδεύουν τη δημιουργία τέχνης, καθιστώντας την ιδέα πιο πειστική και συγκινητική.
ΕΠΙΠΡΟΣΘΕΤΟ ΕΡΩΤΗΜΑ ΣΥΓΚΡΙΣΗΣ ΚΕΙΜΕΝΩΝ
Και τα δύο κείμενα αναγνωρίζουν τον ρόλο της Τεχνητής Νοημοσύνης στην τέχνη, αλλά με διαφορετική προσέγγιση. Το πρώτο κείμενο εστιάζει στις νέες δυνατότητες και τη διατήρηση του ανθρώπινου στοιχείου, ενώ το δεύτερο υπογραμμίζει νομικά ζητήματα και διαχωρίζει τα έργα με ανθρώπινη συμμετοχή από αυτά που παράγει αποκλειστικά η A.I. Συμφωνούν πως η δημιουργία παραμένει πρωτίστως ανθρώπινη υπόθεση.
ΘΕΜΑ Γ
Γ1. Στο ποίημα «Τέχνη», το ποιητικό υποκείμενο αντιλαμβάνεται την τέχνη ως μια εσωτερική ανάγκη και όχι ως αποτέλεσμα τελειότητας αλλά ως γέννημα της έλλειψης και της ρωγμής. Το ρηματικό πρόσωπο του πρώτου προσώπου («Ποτέ δεν συμπάθησα», «ζω») προσδίδει εξομολογητικό και προσωπικό χαρακτήρα στο ποίημα, τονίζοντας πως η αντίληψη αυτή για την τέχνη είναι βίωμα και όχι θεωρία. Επιπλέον, η χρήση επιθέτων όπως «άψογα», «τέλειες», «ανατομικά», «αναπαυτικά» υποδηλώνει την ειρωνική στάση του ποιητικού υποκειμένου απέναντι σε μια υπερβολικά ρυθμισμένη, ομοιόμορφη και «βολική» πραγματικότητα, η οποία φαντάζει ψεύτικη και αφιλόξενη για τη δημιουργία. Η τέχνη δεν ολοκληρώνει ούτε προστατεύει, αλλά δημιουργείται μέσα από το ελλειπτικό, το ρημαγμένο και το ανοιχτό γεγονός που επιβεβαιώνει και η μεταφορά «η τέχνη είναι πάντα η οροφή που λείπει».
Αν ήμουν δημιουργός, θα επιδίωκα το έργο μου να αναδεικνύει τις ρωγμές της ύπαρξης, γιατί πιστεύω ότι η τέχνη δεν υπηρετεί την ομορφιά της τελειότητας, αλλά την αλήθεια του τραύματος. Μόνο έτσι μπορεί να συγκινήσει, να προκαλέσει σκέψη και να γίνει αληθινά ανθρώπινη, αφού καταφέρνει να αποτυπώσει τις εσώτερες σκέψεις και να προσεγγίσει συναισθηματικά και ουσιαστικά περισσότερα άτομα.
ΘΕΜΑ Δ
Δ1.
Τίτλος:
Τέχνη και Τεχνητή Νοημοσύνη: Όρια και Προκλήσεις της Συμπόρευσης
Πρόλογος:
Η αλληλεπίδραση της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ) με την τέχνη αποτελεί ένα από τα πιο σύγχρονα και σύνθετα ζητήματα της ψηφιακής εποχής. Καθώς η τεχνολογία διεισδύει σε όλο και περισσότερους τομείς της ανθρώπινης δημιουργίας, αναδύονται προβληματισμοί που αφορούν όχι μόνο τις δυνατότητες αλλά κυρίως τις προκλήσεις και τα όρια αυτής της συνύπαρξης. Ποιες είναι οι σημαντικότερες προκλήσεις που δημιουργούνται;
Κυρίως μέρος:
Μία από τις σημαντικότερες προκλήσεις που γεννά η χρήση ΤΝ στην τέχνη είναι η αμφισβήτηση της αυθεντικότητας των έργων. Αν ένα ψηφιακό σύστημα δημιουργεί ένα μουσικό κομμάτι ή έναν πίνακα, πώς μπορούμε να γνωρίζουμε ποιος είναι ο δημιουργός; Ο παραδοσιακός τρόπος κατοχύρωσης της πνευματικής ιδιοκτησίας καθίσταται ανεπαρκής, αφού το ισχύον νομικό πλαίσιο αναγνωρίζει ως δημιουργό μόνο το ανθρώπινο πνεύμα. Η ανωνυμία ή η σχεδόν μηδενική εμπλοκή του ανθρώπου στα έργα παραγωγικής ΑΙ προκαλεί αβεβαιότητα και ενδεχόμενες νομικές συγκρούσεις.
Μια ακόμη πρόκληση αφορά τη διαφάνεια και την αξιοπιστία στην αγορά της τέχνης. Όταν ο θεατής ή ο ακροατής δεν γνωρίζει εάν ένα έργο είναι προϊόν ανθρώπινης έμπνευσης ή αλγοριθμικής παραγωγής, κινδυνεύει να παραπλανηθεί. Αυτό εγείρει ζητήματα ηθικής και επαγγελματικής δεοντολογίας. Για να αποφευχθεί αυτός ο κίνδυνος θα πρέπει να δηλώνεται με ακρίβεια η χρήση ΑΙ, ώστε να διασφαλίζεται ο υγιής ανταγωνισμός και να προστατεύεται ο καταναλωτής. Η έλλειψη σαφών ρυθμίσεων μπορεί να οδηγήσει σε υποτίμηση της τέχνης και απαξίωση των πραγματικών δημιουργών. Πέρα από την απαξίωση, ωστόσο, μπορεί να υπάρξει και αντικατάσταση του ανθρώπου στην καλλιτεχνική δημιουργία από την ΤΝ;
Προσωπικά, πιστεύω ότι όσο εξελιγμένη κι αν γίνει η ΤΝ, δεν μπορεί να αντικαταστήσει τον άνθρωπο ως καλλιτέχνη. Η τέχνη είναι βαθιά βιωματική και εκφράζει μοναδικές εμπειρίες, συναισθήματα και προσωπική οπτική. Ένα ποίημα, μια μελωδία ή ένας πίνακας δεν αποτελούν απλή σύνθεση μορφών ή ήχων, αλλά είναι η «φωνή» της ανθρώπινης ψυχής. Η ΤΝ, όσο καλά κι αν μιμείται ύφος και τεχνική, στερείται εσωτερικότητας, συνείδησης και δημιουργικής πρόθεσης. Το έργο που συγκινεί πραγματικά γεννιέται από εσωτερική ανάγκη, όχι από κώδικα.
Επιπλέον, η τέχνη βασίζεται στη σχέση ανάμεσα στον δημιουργό και το κοινό. Ο θεατής, όταν στέκεται μπροστά σε ένα έργο, προσπαθεί να κατανοήσει τον άνθρωπο πίσω από αυτό — να «ακούσει» την ιστορία, τα συναισθήματα, τις αξίες του. Αυτή η επικοινωνία είναι αδύνατο να υπάρξει με μια μηχανή. Η ανθρώπινη παρουσία είναι απαραίτητη για να διατηρεί η τέχνη τον συγκινησιακό και υπαρξιακό της χαρακτήρα. Η ΤΝ μπορεί να εμπλουτίσει τα εκφραστικά μέσα, αλλά δεν μπορεί να αντικαταστήσει το νόημα.
Επίλογος:
Η σύμπραξη Τεχνητής Νοημοσύνης και τέχνης δεν είναι καταδικασμένη σε σύγκρουση, αρκεί να τεθούν σαφή όρια και να διασφαλιστεί ο πρωταγωνιστικός ρόλος του ανθρώπου στη δημιουργική διαδικασία. Μόνο έτσι θα διατηρηθεί ο ρόλος της τέχνης ως έκφρασης της ανθρώπινης ψυχής, ακόμη και στην εποχή των μηχανών. Αν η τεχνολογία παραμείνει εργαλείο και όχι υποκατάστατο, τότε η τέχνη θα συνεχίσει να αντανακλά την πολυπλοκότητα και την ομορφιά της ανθρώπινης ύπαρξης.
